تصاویر/ درخشش غیرمعمول آسمان، همین شب‌ها، یهویی!

حوالی ساعت ۲۳:۵۰ روز ۱۹ آوریل به وقت جهانی، مقارن با ساعت ۴:۲۰ بامداد ۳۱ فروردین ۱۳۹۷، موج‌ضربه‌ای میان‌سیاره‌ای به میدان مغناطیسی زمین برخورد کرد، چگالی باد خورشیدی گذران از کنار زمین برای اندک‌زمانی به ۴ برابر افزایش یافت و شکافی در میدان مغناطیسی زمین باز شد. توفان ژئومغناطیسی حاصل که از شدت G2 دسته‌بندی شد، شفق‌هایی با رنگ‌هایی غیرمعمول در آسمان به راه انداخت که تا دیشب هم ادامه داشت.

شفق‌هایی که در آسمان نواحی قطبی شمالی دیده شدند، به رنگ آبی الکتریکی بودند و در شفق‌های قطبی نیم‌کره‌ی جنوبی، رنگ سرخ بیشتر خودنمایی می‌کرد. این در شرایطی است که معمولا رنگ‌های سبز و ارغوانی بیش از دیگر رنگ‌ها در شفق‌های قطبی دیده می‌شوند. رنگ سبز از تابش اکسیژن برانگیخته و رنگ ارغوانی از تابش نیتروژن برانگیخته حاصل می‌شود.

تصویر زیر را «مت ملنایک»، خلبان پرواز ادمونتون به تورنتو در آن شب ثبت کرده است، زمانی که هواپیما در ارتفاع ۳۹ هزار پا (۱۳ کیلومتری) از سطح زمین پرواز می‌کرد. همان‌طور که می‌بینید، شفق‌هایی با رنگ آبی، آسمان را تحت‌الشعاع قرار داده‌اند. این تابش نادر طی توفان‌های ژئومغناطیسی شدید دیده می‌شود، زمانی‌که ذرات پرانرژی به یون‌های مثبت مولکول نیتروژن (N2+) که در مرزهای فوقانی جو زمین پراکنده‌اند، برخورد می‌کنند و آن‌ها را به تابش وامی‌دارند.

اما در آن‌سوی کره‌ی زمین، ساکنان نیم‌کره‌ی جنوبی شاهد نمایش دیگری بودند. ساکنان تاسمانی و نیوزیلند شفق‌هایی را به نظاره نشستند که رنگ سرخ در آن‌ها خودنمایی می‌کرد و این درحالی است که پژوهشگران مستقر در جنوبگان، شفق‌هایی با رنگ سبز خالص دیدند. تصویر زیر را «پیتر سایرس» از شفق‌های سرخ، زرد و سبز در تاسمانی ثبت کرده است.

چرا چنین اختلاف رنگی بین شفق‌های قطبی شمالی و جنوبی شکل گرفته است؟ در شفق قطبی شمالی، مولکول‌های نیتروژن یونیزه فراوانی بیشتری داشتند؛ درحالی‌که در شفق قطبی جنوبی، مولکول‌های اکسیژن غلبه داشتند. در شرایطی که اکسیژن و نیتروژن هر دو در جو زمین به‌وفور یافت می‌شوند، کسی نمی‌داند که چرا چنین تفاوتی در نواحی مختلف زمین دیده می‌شود.

حال که با راز زیبا و سربه‌مهر جو زمین آشنا شدید، بد نیست از «موج‌ضربه‌ی میان‌سیاره‌ای» بیشتر بدانیم. این پدیده که «موج ضربه‌ای میان‌سیاره‌ای» هم نامیده می‌شود، اختلالی مافوق‌صوت در مواد گازی باد خورشیدی است. انرژی این امواج معمولا از فوران‌های ماده‌ی تاج خورشیدی (CME) انرژی می‌گیرد.