دعوت به مراسم گردن‏زنی؛ ماجرای توقیف رحمان ۱۴۰۰؟

گلاویژ نادری، یاسمن طلوعی | آن‌ها متفق القول بودند که این فیلم به راحتی خط قرمز‌ها را پشت‌سر گذاشته و حتی ایده اصلی آن هم که فیلم براساس آن شکل گرفته آنقدر خط قرمزی بود که خبرنگاران حتی نمی‌توانستند به آن اشاره کنند.

فیلم در همان هفته دوم اکران در قم از روی پرده برداشته شد و بعد از تعطیلات نوروزی بعد از اینکه فروش فیلم از ۲۰ میلیارد گذر کرد، مدیران ارشاد به یک باره اعلام کردند که نسخه‌ای که روی پرده است، مجوز اکران ندارد و باید نسخه سانسور شده به نمایش درمی آمده است، اما دست اندرکاران فیلم بدون توجه به حکم ارشاد نسخه بدون سانسور را روی پرده فرستاده اند. فیلم بعد از گذشت یک روز از انتشار این خبر از اکران برداشته و بعد از سه روز هم توسط شورای صنفی نمایش فیلم دیگری به عنوان جایگزین آن انتخاب شد.

علی سرتیپی، تهیه کننده فیلم در این مدت هیچ واکنشی از خود نشان نداد، اما منوچهر هادی کارگردان آن در صفحه اینستاگرام خود بار‌ها به این مسئله واکنش نشان داد و شروع این قائله را از توقف اکران فیلم در قم اعلام کرد. او در مصاحبه‌ای گفت: نسخه اکران شده هیچ مشکلی نداشته و مدیران ارشاد فقط از او خواسته‌اند که یک پلان از فیلم را تعدیل کند که این کار را هم انجام داده اند.

هادی با اشاره به ایده اصلی فیلم گفته است: «اشاره به یک سرطان مردانه چه نکته بدی دارد که باید به آن گیر بدهند؟!» هادی ادعا کرده که تماشاگران با تماشای این فیلم حال‌شان خوب می‌شده، اما گروهی نمی‌خواهند حال مردم خوب بشود. توقیف فیلم به کمیسیون فرهنگی مجلس رسید و مدیران بالادستی وزارت ارشاد هم از این اتفاق برآشفته و ناراحت شدند، چون اعتراضات به جای باریک رسیده بود و عده‌ای خواستار استعفای رئیس سازمان سینمایی و معاونان او شده بودند.

چرا این موضوع مهم است
واقعیت این است که هنوز دقیق مشخص نیست چه کسی دستور توقیف فیلم را صادر کرده؛ وزارت ارشاد یا نهادی خارج از مجموعه‌ی دولت.

دلیل این تردید و شک هم سخنان کارگردان است؛ او از مدیران سازمان سینمایی به دلیل همراهی شان تشکر کرده و در صفحه‌ی اینستاگرامش به گونه‌ای نوشته که شائبه‌ی دخالت در امور سینمایی بیشتر شده است. نکته همین جاست؛ پیش از این هم چندبار سازمان سینمایی به دلیل مخالفت برخی نهاد‌ها و سازمان ها، از مجلس شورای اسلامی تا تجمع مردم در نماز جمعه، ناچار به جلوگیری از اکران فیلم‌ها شده است.

این بار ارشاد اعلام کرده که تخلف سازندگان دلیل اصلی است، ولی هنوز شفاف توضیح نداده که چطور چنین موضوعی ممکن است. واقعیت این است که فیلم «رحمان ۱۴۰۰» فیلمی نیست که با حذف چند صحنه تغییر ماهیت بدهد. اصولا جنس شوخی‌ها و قصه پردازی براساس پرداختن به مباحث اروتیک است؛ بنابراین وزارت ارشاد با علم به اینکه چنین فیلمی قرار است روی پرده برود به آن مجوز نمایش داده است.

با این همه ادعای تخلف سازندگان و اکران نسخه‌ی بدون سانسور هم کمی مورد تردید است؛ چطور در تشکیلات وزارت ارشاد که سهمگین‌ترین ممیزی‌ها را اعمال می‌کند فیلمی بدون بررسی نسخه‌ی نهایی اکران شده و اگر این نسخه همان نسخه‌ی اصلاح شده است چطور ارشاد ادعا می‌کند سازنده‌ها تخلف کرده اند؟

گره کور نظارت و سانسور حالا بیش از پیش به چشم می‌خورد. واقعیتش را بخواهید فیلمی مثل «رحمان ۱۴۰۰» با توجه به نوع شوخی‌ها می‌توانست شامل رده بندی شود و به عنوان یک کمدی نامناسب برای کودکان و نوجوانان از محدودیت اکران برخوردار شود. این کار کمک می‌کرد که هم خانواده‌ها هوشیارانه با فیلم روبه رو شوند و درعین حال نیازی به توقف اکران فیلم نباشد.

اصلا چرا کار را این قدر دشوار کنیم؛ مگر ارشاد مدعی وجود نسخه‌ی اصلاح شده نیست؟ چرا آن نسخه را اکران نکردند و بابت تخلف جریمه‌ی مالی برای سازندگان صادر نشد؟ چرا با حذف اکران یک فیلم و جایگزینی اش با یک کمدی دیگر همه‌ی جریان سینما را تحت تأثیر قرار دادند؟

راستش سردرگمی در قوانین اکران و اعمال قدرت از طرف گروه‌های مختلف سازمان سینمایی را وادار کرده تا بدترین تصمیم را بگیرد. بله خب، «رحمان ۱۴۰۰» فیلم ضعیفی است و از نظر کیفی قابل دفاع نیست. ولی این دلیلی برای لغو مجوز اکران آن و خوشنودی از سانسور و توقیف نیست.

منوچهر هادی و فیلم هایش
منوچهر هادی کار خود را از حضور در گروه تدارکات در پشت صحنه فیلم‌های سینمایی آغاز کرد و پله‌پله خود را بالا کشید تا به امروز که یکی از کارگردانان سینما است که دستمزد زیادی بواسطه پرفروش بودن فیلم‌های اخیرش می‌گیرد. او کارگردانی را از سال ۸۶ آغاز کرد و در ابتدای کارش فیلم کمدی نمی‌ساخت. فیلم هایش ملودرام‌های تلخ اجتماعی بودند که نه فروش زیادی داشتند و نه دیده می‌شدند.

«دنیای پرامید» یکی از این فیلم هاست که او در سال ۹۱ جلوی دوربین برد. فیلمی که کمتر کسی حتی نام آن را هم شنیده است، چون با نام «گوهر» برای تلویزیون ساخته شد و داریوش باباییان مجوز اکران عمومی آن را دریافت کرد. این فیلم با بازی محمدرضا داوودنژاد، زهره حمیدی، مهدی سلوکی، خاطره حاتمی، صدیقه کیانفر، کاظم افرندنیا و... ساخته شد.

من سالوادور نیستم
«من سالوادور نیستم» ورود هادی به سینمای کمدی است. فیلمی که در اکران سال ۹۵ دومین فیلم پرفروش سال شد با گیشه ۱۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومانی. از این فیلم به بعد بود که مسیر فیلم‌سازی این کارگردان تغییر کرد و او وارد عرصه‌ای شد که فکر می‌کرد در آن موفق است و جواب بهتری از آن می‌گیرد.

از این فیلم به بعد بود که هادی فرمول تازه ساخت فیلم‎هایش را پیدا کرد. چند بازیگر چهره و شاخص که به درد گیشه می‌خورند، داستانی ساده و سردستی با چاشنی خنده، جوک‌های دم دستی، زندگی لاکچری، زنان اغواگر، شوخی با عرف و در بعضی موارد شرع و عبور نرم و نامحسوس از خط قرمزها. این‌ها فاکتور‌هایی بود که او به عنوان کارگردان در فیلم هایش به‌کار گرفت.

«من سالوادور نیستم» حائز همه این‌ها بود. رضا عطاران و یکتا ناصر بازیگران اصلی و ایرانی این فیلم بودند و بازیگران برزیلی هم در فیلم حضور داشتند. با داستان ساده اشتباه گرفته شدن شخصیت اصلی داستان با نامزد سابق یک دختر برزیلی. رضا مقصودی فیلم‌نامه این فیلم را نوشته بود و امیر پروین حسینی آن را تهیه کنندگی می‌کرد. فیلم چندین هفته روی پرده بود و فروش بالای آن جایگاه هادی را در کارگردانی تغییر داد و او را تبدیل به فیلم‌سازی بفروش کرد.

کارگر ساده نیازمندیم
«کارگر ساده نیازمندیم» گریز هادی از میان سینمای کمدی به ملودرام بود. او این فیلم را در فاصله ساخت «من سالوادور نیستم» و «آیینه بغل» ساخت. فیلمی که در جشنواره فجر هم حضور داشت و چندان مورد توجه قرار نگرفت. آتیلا پسیانی، یکتا ناصر، سحر قریشی، سیامک صفری و مهران احمدی بازیگران این فیلم بودند.

اینطور که از کارنامه این فیلم‌ساز برمی آید، احتمالا این فیلم آخرین اثر ملودرام او در سینما خواهد بود و با وضعیت فروش «رحمان ۱۴۰۰» احتمالا او در این عرصه دیگر به سراغ ساخت فیلم‌هایی مانند «کارگر ساده نیازمندیم» یا «یکی می‌خواد باهات حرف بزنه» نخواهد رفت. شاید شبکه خانگی برای تجربه چنین داستان‌هایی بیشتر به درد هادی بخورد.

چراکه او حالا به خوبی فهمیده است که نمی‌تواند با کارگردانی چنین داستان‌هایی در سینما مانند سعید روستایی، هومن سیدی و یا وحید جلیلوند موفقیتی کسب کند و کمدی هایش تنها در گیشه موفق خواهد بود. ساخت فیلم‌هایی با داستان‌های تلخ و دردناک کار هر کسی نیست و همه نمی‌توانند چنین داستان‌هایی را آنطور بسازند که تماشاگر از آن‌ها استقبال کند و برای تماشایش بلیت گران سینما را بخرد. این فیلم با اینکه در تابستان ۹۶ اکران شد فروشی نزدیک به ۳۹۲ میلیون تومان داشت.

قرنطینه
منوچهر هادی اولین فیلم خود «قرنطینه» را در سال ۸۶ کارگردانی کرد که نویسندگی اش را هم خودش برعهده داشت. داستان این فیلم پسری به اسم سهیل را نشان می‌دهد که در جریان یک تصادف با دختری به نام سمیه آشنا و کم‌کم به او علاقه مند می‌شود. سهیل و سمیه تصمیم می‌گیرند با هم ازدواج کنند، اما در آزمایش‌های پیش از ازدواج مشخص می‌شود سمیه سرطان خون دارد.

تازه مشکلات شروع می‌شود و سهیل متوجه می‌شود که سمیه شش ماه دیگر بیشتر زنده نخواهد ماند. اولین ساخته‌ی هادی ۲۰۳ میلیون تومان فروش داشت و نسبت به فیلم‌های بعدی او با استقبال کم مخاطبان روبه رو شد. «قرنطینه» در بیست‌و‌ششمین جشنواره‌ی فیلم فجر هم حضور داشت.

یکی می‌خواد باهات حرف بزنه
«یکی می‌خواد باهات حرف بزنه» دومین فیلم منوچهر هادی به‌حساب می‌آید که در سال ۹۰ ساخته شد و فرشته مهدی زاده تهیه کنندگی آن را برعهده داشته است. هادی نویسندگی این فیلم را به همراه سعید دولت خانی برعهده داشته است. داستان فیلم «یکی می‌خواد باهات حرف بزنه» درباره زنی به اسم لیلا است که دختر نوجوانش، یاسمن در تصادفی دچار مرگ مغزی شده و لیلا تصمیم می‌گیرد اعضای بدن او را به بیمارانی که نیازمند هستند، اهدا کند، اما برای این کار به رضایتِ مصطفی، همسر سابقش هم نیاز دارد.

لیلا به دنبال مصطفی می‌گردد و... آناهیتا نعمتی، شهاب حسینی، یکتا ناصر، حمیدرضا پگاه، مرتضی کوهی و هانیه غلامی از جمله بازیگرانی هستند که در فیلم «یکی می‌خواد باهات حرف بزنه» مقابل دوربین قرار گرفته اند. این فیلم در سی امین جشنواره‌ی فیلم فجر نمایش داده شد و منوچهر هادی دیپلم افتخار بهترین فیلم را دریافت کرد. «یکی می‌خواد باهات حرف بزنه» پاییز سال ۹۱ در سینما‌ها اکران شد و ۳۲۹ میلیون تومان فروش داشت.

زندگی جای دیگری است
منوچهر هادی سومین فیلمش «زندگی جای دیگری است» را در سال ۹۲ مقابل دوربین برد. این فیلم داستان مردی را به تصویر می‌کشد که از همسرش جدا شده و بیماری لاعلاجی دارد. همسر سابق مرد به سراغ او می‌رود تا از او کمک بگیرد. شوهر زن به دلیل حمل مواد مخدر محکوم به اعدام شده و زن از شوهر سابقش می‌خواهد او را نجات بدهد.

مرد در مسیری طولانی و سخت تصمیم می‌گیرد با گرفتن تعهد از زن برای نگهداری از دو فرزندش جرم را گردن بگیرد و به زندان می‌رود تا در انتظار مرگ بماند. حامد بهداد، نیکی کریمی، یکتا ناصر، پارسا پیروزفر، محمدحسین سیدزاده و خسرو امیرصادقی بازیگرانی هستند که در فیلم «زندگی جای دیگری است» نقش آفرینی کرده اند.

آینه بغل
فیلم «آینه بغل» هفتمین ساخته‌ی منوچهر هادی است. این فیلم که در سال ۹۶ ساخته شد درباره‌ی پسری است که در گاراژ کار می‌کند و به مناسبت سالگرد نامزدی اش، از گاراژ ماشین گران قیمتی را به عنوان امانت برمی دارد. این ماشین به صورت تصادفی با ماشین شهرداری برخورد می‌کند و آینه بغلش آسیب می‌بیند و خسارت زیادی به ماشین وارد می‌شود.

این فیلم با استقبال بسیار خوبی از سوی مخاطبان روبه رو شد و ۲۰ میلیارد و ۴۹۷ میلیون تومان فروش داشت. منصور سهراب پور و امیر پروین حسینی تهیه کنندگی «آینه بغل» را برعهده داشته اند.

سابقه‌ی توقیف فیلم‌های در حال اکران
در سینمای ایران فیلم‌های زیادی بوده اند که به اکران رسیدند، اما بعد از مدت کوتاهی از پرده پایین کشیده شدند. قبل از انقلاب آثاری مثل «گاو» و «دایره مینا» به چنین مشکلی خوردند آن هم به دلیل تفسیر مضمون و به جرم سیاه‌نمایی.

اما بعد انقلاب اوضاع به کلی متفاوت بود؛ مهمترین این فیلم‌ها در سال‌های اخیر فیلم‌هایی مانند «گشت ارشاد» به کارگردانی سعید سهیلی، «زندگی خصوصی» به کارگردانی محمدحسین فرحبخش، «رستاخیز» به کارگردانی احمدرضا درویش و «خانه پدری» به کارگردانی کیانوش عیاری بودند که همین شرایط برای آن‌ها هم به‌وجود آمد.

«گشت ارشاد» و «زندگی خصوصی» عید سال ۹۱ اکران شدند و در حالی که شش روز از نمایش عمومی آن‌ها می‌گذشت با اعتراض انصار حزب الله و راهپیمایی علیه فیلم توقیف شدند. ظاهرا سخنرانی، اما جمعه‌ی وقت تهران در نماز جمعه هم نقش موثری داشت در پایین آوردن این دو اثر از پرده سینما.

اما نتیجه‌ی توقیف فیلم شکایت رسمی سازندگان از سازمان سینمایی و دریافت غرامت بابت لغو مجوز اکران آن‌ها بود. مشکل این دو فیلم شوخی‌های وقیحانه، نمایش روابط نامشروع و خلاصه ضدیت با عرف جامعه بود. اگر یادتان باشد «روز رستاخیز» هم در تابستان ۹۴ اکران شد، اما هنوز یک روز هم از شروع نمایش آن نگذشته بود که به دلیل اعتراض علما به مضمون آن فیلم توقیف شد.

مشکل «روز رستاخیز» نمایش چهره‌ی برخی بزرگان دین بود که مراجع عظام با این کار مخالف بودند. اما همین توقیف و ممنوعیت منجر به پرداخت غرامت سنگینی از طرف وزارت ارشاد شد. «خانه‌ی پدری» هم بعد از یک روز به دلیل نمایش خشونت از پرده‌ی سینما‌ها پایین کشیده شد.

عیاری البته غرامتی دریافت نکرد، اما از آن زمان مانع نمایش فیلم در گروه هنروتجربه شده است. اگر کمی به عقب‌تر برگردیم به سال ۱۳۸۳ و فیلم سینمایی «مارمولک» می‌رسیم؛ این ساخته‌ی کمال تبریزی بعد از دو هفته که از اکران آن گذشته بود از پرده پایین کشیده شد.

فروش این فیلم در همان زمان آنقدر بود که رکورد پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران در آن سال‌ها از جمله «کلاه قرمزی» را پشت سر گذاشت. آن روز‌ها هنوز طرح مسئله‌ی روحانیت در سینما باب نشده بود و نمی‌شد با آن‌ها شوخی کرد. اعتراض‌هایی که در قم به موضوع فیلم شد باعث شد تهیه کننده از مدیران وقت ارشاد بخواهد فیلم را از اکران بردارند؛ بنابراین «مارمولک» از چرخه‌ی نمایش عمومی حذف شد. ولی بگذارید به روز‌های اول انقلاب برگردیم؛ به زمانی که اولین فیلم بعد انقلاب تولید شد. «فریاد مجاهد» را مهدی معدنیان ساخته بود.

نویسنده و کارگردانی که فعالیت هنری را از سال ۱۳۵۰، با نوشتن نمایش‌نامه «روسری قرمز» آغاز کرد و از سال ۱۳۵۵ با نوشتن فیلم‌نامۀ «کلک نزن خوشگله» وارد سینمای ایران شد. تهیه کننده و یکی از بازیگران فیلم هم ستار هریسی داداش پور مشهور به فیروز بود؛ قهرمان کشتی کچ ایران که پیش از انقلاب در چند فیلم سینمایی بازی کرده و در چند کار دیگر نیز به عنوان تهیه کننده حضور داشت. با وجود حضور برخی از هنرمندان موفق سینمای پیش از انقلاب در میان عوامل «فریاد مجاهد»، نتیجه‌ی کار آن‌ها فیلمی نبود که مورد پسند مدیران سینمایی آن روزگار باشد.

منبع: سازندگی