عليه امپرياليسم ترامپ

بعد از آنکه در راهبرد امنيتي جديد آمريکا از چين و روسيه به عنوان دو رقيب استراتژيک براي قدرت ايالات متحده ياد شد، اين دو کشور روز گذشته هم‌صدا با يکديگر به انتقاد از اولين راهبرد امنيتي دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري ايالات متحده، پرداختند. از نظر اين دو کشور، اين استراتژي جديد با يک نگاه جنگ ‌سردي تدوين شده و داراي ماهيتي امپرياليستي است.

ساعاتي بعد از اعلام رسمي استراتژي امنيتي جديد آمريکا، هوا چون اينگ، سخنگوي وزارت خارجه اين کشور، دراين‌باره با اشاره به اينکه چنين تفکراتي به خود آمريکا و ديگر کشورها لطمه مي‌زند، از ايالات متحده خواست از مخدوش جلوه‌دادن اهداف راهبردي چين دست برداشته و افکار تاريخ گذشته مانند تفکر جنگ ‌سردي و بازي با حاصل‌جمع صفر را کنار بگذارد.

او همچنين از همکاري به عنوان تنها گزينه درست براي چين و ايالات متحده ياد کرد. در مسکو نيز ديميتري پسکوف در واکنش به اين استراتژي جديد، عدم پذيرش جهان چندقطبي از سوي ايالات متحده را نشانه آشکار ماهيت امپرياليستي اين سند برشمرد. البته لحن تند اين سند در تضادي شديد با لحن دوستانه و چهره خندان دونالد ترامپ در ديدارهاي رودررو با شي جين پينگ، رئيس‌جمهور چين و ولاديمير پوتين، همتاي روس‌اش قرار دارد. ترامپ در حالي لب به تحسين از اين دو گشوده بود که حال در متن سند راهبرد امنيتي جديد او اين‌طور آمده است: «چين و روسيه قدرت، نفوذ و منافع آمريکا را به چالش کشيده و در تلاش براي ضربه‌زدن به امنيت و رفاه آمريکا هستند».

تهديد اقتصادي چين

اين سند چين را به تلاش براي جايگزين‌کردن آمريکا در آسيا و سرقت اطلاعات براي گسترش نظام اقتدارگراي خود متهم مي‌کند. از نظر ايالات متحده، چين با زيرپاگذاشتن حق حاکميت ديگر کشورها در جهت گسترش قدرت خود برآمده است. اين در حالي است که در اولين سفر ترامپ به چين از او استقبال گرمي به عمل آمد و او بارها لب به تحسين رئيس‌جمهور اين کشور گشود.

البته شروع تقابل ميان ايالات متحده و چين با ورود ترامپ به کاخ سفيد و بر سر مسائلي تجاري برمي‌گردد که آمريکا اقدام به افزايش تعرفه‌هاي کالاهاي وارداتي چيني کرد. علاوه بر اين، دولت ترامپ چين را به عرضه محصولات آلومينيومي ارزان‌قيمت به بازارهاي آمريکا متهم مي‌کند.

از نظر دولت آمريکا، چين براي ضربه‌زدن به صنعت آمريکا، عامدانه محصولات خود را با قيمتي پايين‌تر از قيمت واقعي‌شان روانه بازارهاي آمريکا مي‌کند. همچنين از مدت‌ها پيش آمريکا نسبت به حضور و فعاليت نظامي چين در مناطق مورد مناقشه درياي جنوبي چين معترض بوده است. از ديگر سو، واشنگتن با فروش سلاح به تايوان بيش‌ازپيش خشم پکن را برافروخت. از ديگر‌سو، چين نيز به‌صراحت اعلام کرده در تلاش براي تقويت نيروي دريايي خود و همچنين گسترش نفوذ خود در منطقه از طريق سرمايه‌گذاري‌هاي دولتي است.

روسيه و سياست تفرقه‌افکني

هرچند در اين سند از مسکو نيز به عنوان تهديدي استراتژيک ياد شده و کاهش سطح روابط دو کشور در نتيجه اتهام مداخله روسيه در انتخابات رياست‌جمهوري سال ٢٠١٦ ميلادي به نفع ترامپ به پايين‌ترين سطح خود در سال‌هاي اخير رسيده، اما ترامپ دوشنبه‌شب درباره روسيه لحن نرم‌تري را اتخاذ کرد و حتي از مزيت‌هاي همکاري ضدتروريستي با مسکو سخن گفت.

او مدعي شد که همکاري اطلاعاتي سازمان سيا آمريکا با مسکو درباره يک حمله تروريستي در شهر سن‌پترزبورگ، باعث نجات جان هزاران نفر شده است. با اين حال، در سند راهبرد امنيتي جديد ترامپ از سلاح‌هاي هسته‌اي روسيه به عنوان مهم‌ترين تهديد عليه ايالات متحده ياد شده است. روسيه نيز مانند چين به تلاش براي کاهش نفوذ آمريکا در جهان از طريق تفرقه‌اندازي ميان واشنگتن و متحدانش متهم شده است.

اين در حالي است که طبق اظهارات پسکوف، روسيه نمي‌تواند اتهام تهديدي براي آمريکابودن را بپذيرد. با‌اين حال، پسکوف به تقدير از برخي ويژگي‌هاي مثبت اين سند نيز پرداخت که در آن بر آمادگي واشنگتن براي همکاري اطلاعاتي با روسيه تأکيد شده بود. راهبردهاي امنيتي طبق قاعده در آمريکا با جنجال زيادي همراه نشده و بيشتر حکم چارچوبي را دارند که نحوه ارتباط ايالات متحده با جهان را تعيين و تبيين مي‌کنند.

اما سند راهبردي دولت ترامپ به‌واسطه چرخش‌هاي چشمگير نسبت به راهبردهاي امنيتي دو دولت باراک اوباما و همچنين تناقض‌‌گويي‌هاي ترامپ، به سؤالات و ترديدهاي زيادي دامن زده است. مقامات وزارت خارجه در واشنگتن اغلب از وجود دوگانگي در قبال سياست خارجي گله مي‌کنند. آنها در تماس‌هاي روزانه با وزارت خارجه و پنتاگون يک چيز مي‌شنوند و در تویيت‌هاي ٢٨٠حرفي ترامپ چيزي ديگر که باعث ايجاد عدم‌اطمينان و سردرگمي مي‌شود.

گاهی بين ترامپ و مشاوران ارشد او نيز درباره مسائل امنيت حياتي همچون مذاکره با کره‌شمالي تفاوت‌هاي بنياديني ديده مي‌شود. نمونه واضح اين دوگانگي را مي‌توان در اظهارات اخير تيلرسون ديد که صراحتا از آمادگي مذاکره بدون قيدوشرط با پيونگ‌يانگ سخن گفته بود. اين در حالي بود که ساعاتي بعد کاخ سفيد اعلام کرد که هيچ‌گونه تغيير در نگرش ترامپ نسبت به کره‌شمالي ايجاد نشده است. در واقع پيام‌هاي توييتري ترامپ باعث ايجاد نوعي سردرگمي در ميان متحدان ايالات متحده شده است. همين مسئله باعث مي‌شود که پايبندي ترامپ به اين راهبرد امنيتي جديد نيز در هاله‌اي از ابهام قرار گيرد.

سخنان ترامپ براي چيني‌ها مهم نيست

به نظر می‌رسد راهبرد امنیتی جدید ترامپ بیش از هر جای دیگری برای چینی‌ها غافلگیرکننده بوده است. گذشته از واکنش‌های مقامات رسمی، این راهبرد جدید تعجب چهره‌های آکادمیک و تحلیلگران سیاسی در این کشور را نیز برانگیخته است. شی‌یین‌هونگ، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه رنمین و یکی از چهره‌های برجسته دیپلماسی در چین، این راهبرد را ناواضح و نامشخص توصیف کرده است.

البته از نظر او و دیگر کارشناسان، این راهبرد جدید به‌معنای اتخاذ رویکردی سختگیرانه‌تر از سوی آمریکا در قبال پکن خواهد بود. با‌این‌حال، این استاد روابط بین‌الملل با انگشت‌گذاشتن بر همان تناقض میان گفتار و رفتار ترامپ، این‌طور می‌گوید: «چین چندان به آنچه ترامپ می‌گوید، توجه نمی‌کند بلکه بیشتر به آنچه ترامپ انجام می‌دهد، توجه دارد».

لو ژیانگ، کارشناس روابط چین و آمریکا در دانشکده علوم اجتماعی پکن، نیز به «واشنگتن‌پست» این‌طور گفته است: «ما باید منتظر بمانیم و ببینیم که ترامپ به جای آنچه می‌گوید، در عمل چه می‌کند». البته ترامپ در همان دوران تبلیغات انتخاباتی‌اش نیز بارها به چین حمله برد و حتی این کشور را به «تجاوز» به آمریکا متهم کرد.

هرچند از زمان ورود به کاخ سفید، این لحن تند جای خود را به سیاست «یک بام و دو هوا» در قبال چین داده است. برای مثال، او در مقوله کره‌شمالی به‌تندی از چین انتقاد می‌کند، اما هم‌زمان با چرب‌زبانی به تمجید از شی‌جین‌پینگ می‌پردازد. در سرمقاله روزنامه «چاینا دیلی» نیز این‌طور آمده بود که جرج بوش نیز ابتدا از چین به عنوان یک «رقیب استراتژیک» یاد می‌کرد، اما با گذشت زمان، چین رفته‌رفته به شریکی مسئولیت‌پذیر در هموار‌کردن مسیر ثبات میان آمریکا و کشورهای آسیای جنوب شرق تغییر ماهیت داد. البته طبق گفته ویکتور‌گائو، مفسر مسائل سیاسی چین و مترجم اسبق دنگ‌پیائوپنگ، این راهبرد امنیتی از آسیب‌پذیری نقش رهبری جهانی آمریکا نشان دارد.