تأثیر ناآرامی‌های اخیر بر صنعت گردشگری کشور

در روز‌های اخیر بروز اعتراضات و ناآرامی‌ها در کشور بازتاب زیادی در رسانه‌های جهانی داشت، این اعتراضات و انتشار اخبار آن روی بخش‌های زیادی از کشور اثر گذاشت. صنعت گردشگری کشور یکی از این بخش‌ها بود که اخبار این روز‌ها در اولین گام آنجا را تحت‌تأثیر قرار داده است.

بر اساس اخبار منتشرشده، برخی از گردشگران خارجی و تور‌هایی که از مقصد کشور‌های اروپایی به ایران راهی بودند، سفر خود را لغو کرده‌اند. آیا این اثر مخرب دوام خواهد داشت؟ باید منتظر ماند. در همین زمینه از یک کارشناس و یک فعال و تورگردان حوزه گردشگری خواسته‌ایم آخرین خبر‌ها و جزئیات در این زمینه را برای مخاطبان «شرق» توضیح دهند. آنچه در ادامه آمده است مشروح نظرات آنهاست.

آغاز هشدار‌ها
سمیه کارامد، کارشناس میراث و گردشگری: در اندک‌زمانی پس از توافق هسته‌ای و شروع به حذف تحریم‌ها علیه ایران (ژانویه ٢٠١٦)، گردشگری به مقصد ایران توجه زیادی را جلب کرد؛ رسانه‌های مختلف شروع به نوشتن از این مقصد بازگشته به صحنه گردشگری کردند؛ افراد آن را در فهرست آرزو‌های خود جای دادند و شهر‌های ایران بعد از ٣٧ سال دوباره در برنامه‌های سفر (itinerary) درخشیدند. یکباره گزارش‌ها و مقالات منفی درباره ایران جای خود را به مدح و ستایش‌ها از معماری هوش‌ربا، طبیعت زیبا و مردم میهمان‌نواز این کشور خاورمیانه‌ای دادند و یکباره سفر به ایران تبدیل به «مد روز» شد!

گذشته از آنچه به آن اشاره شد، مهم‌ترین اتفاق به‌روز‌شدن هشدار‌های سفر برای مقصد ایران بود. اصولا هشدار‌های سفر (Travel Warning) برای یک مقصد گردشگری، از روابط سیاسی بین کشور‌ها و نیز اتفاقات داخلی آن مقصد خاص نشئت می‌گیرند؛ مشابه آنچه در ترکیه اتفاق افتاد و هشدار‌های وزارت امور خارجه به اتباع ایرانی و لزوم اجتناب از سفر‌های غیرضروری به شهر‌های آشوب‌زده این کشور.

به دنبال توافق هسته‌ای، کشور‌های انگلیس و فرانسه هشدار‌های مسافرتی علیه ایران را یکباره کاهش دادند. پس از بازگشایی سفارت بریتانیا در تهران در ماه آگوست سال ٢٠١٥ دولت انگلستان توصیه‌های سفری پیشین خود را برای ایران به‌روز کرد و یکباره (به جز مناطق مجاور در نزدیکی افغانستان، پاکستان و عراق) کل کشور ایران در نقشه راهنما به رنگ سبز و امن برای سفر اعلام شد. دولت فرانسه نیز عملی مشابه و البته قدری محافظه‌کارانه‌تر در پیش گرفت و در دسامبر ٢٠١٥، قلمرو مرکزی ایران را به رنگ زرد درآورد و فقط برای مناطق مرزی ایران هشدار سفر در نظر گرفت.

در کنار انگلستان و فرانسه، استرالیا، آلمان، بلژیک، کانادا و بسیاری دیگر از کشور‌ها نیز هشدار‌های مسافرتی خود برای مقصد ایران را به‌روز کردند و با اطمینان‌بخشیدن از روابط دیپلماتیک مناسب و امکان حمایت از شهروندان خود در هنگام سفر، امنیت روانی آن‌ها برای سفر به این مقصد جدید را تأمین کردند.

به زبان دیگر، به ترویج گردشگری ایران کمک شایانی کردند و از این راه در طول دو سال گذشته، با بی‌تغییرماندن توصیه‌های مسافرتی، جریان شتاب‌گیرنده‌ای از مسافران به سمت ایران به راه افتاده است. ناآرامی‌های شهر‌های ایران در هفته اخیر مصادف بود با آخرین روز‌های سال میلادی و تعطیلات گسترده در سطح جهان. از روز سه‌شنبه و شروع سال جدید میلادی اولین ترکش‌های بین‌المللی این ناآرامی‌ها به این مقصد گردشگری اصابت کردند: لغو سفر وزیر امور خارجه فرانسه که برای تأمین مقدمات سفر رئیس‌جمهور آن کشور رهسپار ایران بود و نیز به‌تعلیق‌درآمدن بعضی تور‌های گردشگری فرانسوی به مقصد ایران!

در ماه‌های اخیر لبخند رضایت تورگردانان و راهنمایان تور ایرانی حاکی از موفقیت آن‌ها در دوباره‌آوردن فرانسوی‌های محافظه‌کار به ایران بعد از چهار دهه بود. همان‌ها که با گاردی بسته از هواپیما پیاده می‌شدند و در پایان روز اول سفرشان، عاشق این کشور شده بودند و در بازگشت به فرانسه، دوستان خود را با ایران آشنا و به این سفر ترغیب می‌کردند.

فقط فرانسوی‌ها نیستند که با بدگمانی آمیخته به ترس مقصد ایران را زیر نظر دارند، آلمانی‌ها و اتریشی‌ها نیز اگرچه هنوز سفرهایشان را تعلیق نکرده‌اند، اما در حال تبادل اطلاعات با همتایان ایرانی و پرس‌وجوی اوضاع و امنیت ایران‌اند. کانال‌های تلویزیونی در آلمان و اتریش، همچون کانال‌های فرانسوی مستمر در حال پوشش اعتراضات مردمی در ایران هستند.

اگرچه این پوشش‌های خبری به سمت توضیح واقعیات روز ایران و به‌رسمیت‌شناخته‌شدن حق اعتراض توسط حاکمیت (و مخالفت حاکمیت با اغتشاش) پیش می‌رود و جملگی سعی در تهیه تصویری عادلانه از ایران دارند، اما کمتر کسی است که به حکم عقل سلیم علاقه به سفر به منطقه‌ای ناامن داشته باشد.

پس از دو سال ثبات مقصد گردشگری‌مان در چشمان دنیا، هشدار‌های سفر کشور‌های مذکور در بالا و بسیاری بیشتر در روز‌های اخیر بلافاصله تغییر کرده و به شهروندان خود که پیشاپیش در ایران‌اند یا رهسپار ایران هستند، توصیه دوربودن از تجمعات و شلوغی‌ها را می‌کنند و البته آماده به زنگ بودن برای خروج سریع از ایران! به سادگی آنچه در دو سال رشته بودیم، در حال پنبه‌شدن است.

خودزنی
امید شکوهی، فعال گردشگری: «توسعه متوازن و جامع به عنوان هدف مهم ملت ایران، حداقل از زمان مشروطه تا امروز مدنظر بوده و گردشگری سکوی حرکت به سمت توسعه و کوتاه‌ترین پل میان ملت‌های جهان است»، «ما با برجام سفره‌مان را برای میهمانان و گردشگران خارجی باز کردیم» این‌ها گزیده‌ای از دو سخنرانی دکتر روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در سال گذشته و سندی بر اهمیت و نقش گردشگری پس از برجام است.

با انتخابات سال ۱۳۹۲ امیدی هرچند اندک به کوچه‌پس‌کوچه‌های سوت‌وکور گردشگری ایران بازگشت. پس از برجام مجلات بزرگ و معتبر از لزوم کشف پارسی گفتند که سال‌ها بود از یاد دنیا رفته بود. مجلات و روزنامه‌ها و برنامه‌های تلویزیونی بسیاری از لزوم سفر به ایران برنامه‌ها ساختند.

از سال ۲۰۱۵ گردشگران خارجی با گاردی بسته ایران را به‌عنوان مقصد فرهنگی غنی خود انتخاب می‌کنند و در نخستین ساعات حضور در ایران این گارد کنار می‌رود و ثروت سرزمین پارس جایگزینش می‌شود. رئیس‌جمهوری اسلامی ایران نهم بهمن سال گذشته در کنوانسیون راهنمایان گردشگری جهان که برای اولین‌بار در ایران برگزار می‌شد، آمار چشمگیر و تأمل‌برانگیزی از رشد ورود گردشگران اروپایی به کشور ارائه داد و گفت: افزایش حضور گردشگران در ایران بدون‌شک از پیامد‌های برجام و نشان‌دهنده آن است که دروازه کشورمان به روی میهمانان خارجی بازتر از گذشته است؛ فرایندی که نویدبخش تحول در اقتصاد غیرنفتی و اشتغال‌زایی به‌عنوان دو فراورده حیاتی برای اهداف راهبردی و سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی ایران است.

گردشگری ایران با پتانسیل بی‌حدش، با زحمات عزیزانی در این صنعت حساس، پس از سال‌ها حال بد، در مسیر رونق خود قرار گرفته است؛ صنعتی که به طور مستقیم معاش مردم را درگیر می‌کند و به شهر‌های کوچک و بزرگ رونق می‌بخشد و شغل‌های بسیاری را به پا کرده. در سال‌های اخیر، ایران بر سر زبان گردشگران افتاده است.

به نقل از فرانسویان: «این روز‌ها ایران مد شده». هفته‌ای که گذشت، پر بود از اتفاقاتی که با ناآگاهی ما از چگونگی ابراز مطالبات‌مان می‌تواند آسیبی جدی در مسیر ایرانی باشد که با سرعت بسیار پایین در حال گشودن در‌های خود به سوی جهان است.

من به‌عنوان راهنما و فعال گردشگری در ایران در هفته اخیر پیام‌های بی‌شماری از گردشگرانی دریافت کردم که سفر‌های خود را در سال ۲۰۱۸ معلق کردند.

سفر لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه که قرار بود این هفته به ایران انجام شود و مقدمات سفر امانوئل مکرون را آماده کند، به تعویق افتاد. این اخبار با زندگی مستقیم و غیرمستقیم خیلی از مردمان شهر‌های کوچک مرتبط است.

این اخبار می‌تواند ناامیدی در حوزه سرمایه‌گذاری خارجی را به همراه داشته باشد و می‌تواند ما را به دوره‌ای بازگرداند که به نفع هیچ‌یک از ما نیست. مطالبه‌گری را ادامه دهیم؛ نه آشوب را که دومی خودزنی‌ای بیش نیست.