روزهای ناآرام ارمنستان و پیشینه دخالت غرب
ارمنستان کشور کوچک، اما بسیار مهم در نقشه سیاسی منطقه اوراسیا شاهد ناآرامیهایی است که تداوم و گسترش آن میتواند منجر به عملی شدن اهداف غرب شامل پایان همگراییهای ایروان در منطقه به ویژه با مسکو، وابسته شدن به اروپا و آمریکا و تبدیل به اهرم فشار علیه روسیه شود.
کد خبر :
۵۴۷۵۹
بازدید :
۲۰۹۹
ارمنستان کشور کوچک، اما بسیار مهم در نقشه سیاسی منطقه اوراسیا شاهد ناآرامیهایی است که تداوم و گسترش آن میتواند منجر به عملی شدن اهداف غرب شامل پایان همگراییهای ایروان در منطقه به ویژه با مسکو، وابسته شدن به اروپا و آمریکا و تبدیل به اهرم فشار علیه روسیه شود.
بنابه اعلام رسانه ها، در تظاهرات دیروز (دوشنبه) هزاران نفر در ایروان پایتخت ارمنستان علیه نامزدی «سرژ سرکیسیان» رئیس جمهوری پیشین برای پست نخست وزیری که به خشونت کشیده شد، پنج تن زخمی شدند.
بنابه اعلام رسانه ها، در تظاهرات دیروز (دوشنبه) هزاران نفر در ایروان پایتخت ارمنستان علیه نامزدی «سرژ سرکیسیان» رئیس جمهوری پیشین برای پست نخست وزیری که به خشونت کشیده شد، پنج تن زخمی شدند.
همچنین گزارش شده پلیس برای جلوگیری از حرکت هزاران تظاهر کننده مخالف دولت به سوی پارلمان از گاز اشک آور و نارنجکهای بی هوش کننده استفاده کرده است.
مخالفان بر این باورند، سرکیسیان پس از تحویل مسئولیت ریاست جمهوری به «آرمن سرکیسیان» متحد سیاسی خود میخواهد با بر عهده گرفتن مسئولیت نخست وزیری همیشه در قدرت بماند.
معترضان به رهبری «نیکول پاشینیان» فعال سیاسی تهدید کرده اند به اقدامهای خود همچنان ادامه خواهند داد. این مساله نشان میدهد شرایط کنونی میتواند برای ارمنستان ملتهبتر شود، تنشها را گستردهتر کند و حتی به بحران بکشاند در حالیکه بروز چنین وضعیتی برای اوراسیا و متحدان ایروان به ویژه مسکو خوشایند نیست.
علاقه پوشیده غرب به ویژه اتحادیه اروپابرای تغییر رویکردهای منطقهای ارمنستان به ویژه دور کردن این کشور از روسیه در وقایع تیر و مرداد سال ۱۳۹۵ ایروان آشکار شد.
در جریان اشغال ۱۵ روزه یک مرکز پلیس و گروگان گرفته شدن ماموران در منطقه اربونی ایروان توسط ۲۴ مرد مسلح که حتی به فراخوان مردم برای برپایی تجمعهای ضددولتی و برگزار شدن تظاهرات شبانه در آن سال متوسل شدند، خواسته اتحادیه اروپا از ارمنستان که نوعی حمایت ضمنی از درخواستهای گروگانگیران بود، نشانگر بسیاری از اهداف شد.
هر چند گروگانگیران باوجود مقاومت طولانی منجر به مرگ دو مامور، زخمی شدن چند پلیس و همچنین کشته شدن پنج تن از همدستان خود تسلیم شدند، اما این رویداد برای کشور آرام ارمنستان یک تکانه بزرگ سیاسی و اجتماعی بود.
مردان مسلح حامی ژرایر سلیفیان رهبر زندانی جنبش ضددولتی نواارمنیا بدون آنکه حتی به یکی از سه هدف اصلی خود برسند، مجبور به تسلیم شدند.
گروگانگیران خواستار آزادی سلیفیان از زندان شده بودند که به اتهام حمل و نگهداری غیرمجاز سلاح محکوم شده بود.
از سوی دیگر استعفای دستجمعی اعضای هیات دولت بویژه سرکیسیان رییس جمهوری وقت ارمنستان به عنوان خواسته اصلی مردان مسلح نیز عملی نشد و همزمان بی توجهی مردم به فراخوان برگزاری گسترده و سراسری اعتراضها جز یک مورد، گروگانگیران را به تسلیم واداشت.
در یکی از بزرگترین تظاهرات اعتراض آمیز خیابانی شبانه مرداد ماه ۹۵ در مرکز ایروان ۶۲ نفر از جمله هفت مامور زخمی و همچنین ۵۰ تن بازداشت شدند.
امید مردان مسلح به شکل گیری خیزشهای خیابانی بیشتر متکی به نارضایتیها از اوضاع و مشکلات اقتصادی بود تا به عنوان چاشنی ایجاد انفجار اجتماعی از آن استفاده کنند.
اقدام شکست خورده ضددولتی تیر و مرداد ۹۵ در ایروان با هدف براندازی حکومت ارمنستان بیانگر این واقعیت بود که ناآرامیها در این کشور باز هم میتواند تکرار شود تا مانند وقایع سال ۲۰۰۳ گرجستان و ۲۰۰۴ و ۲۰۱۴ اوکراین در چارچوب انقلابهای رنگی و مخملی جابجایی قدرت ایجاد کند.
این گمان پس از آن جدیتر شد که در اوج قدرت نمایی مردان مسلح اشغال کننده مرکز پلیس اربونی در ایروان، اتحادیه اروپا از ارمنستان خواست حقوق معترضان خیابانی حامی گروگانگیران رعایت شود و حتی تدابیر ضدآشوب در این کشور را نکوهش کرد که نشان میدهد غرب منتظر بود در صورت جدیتر شدن اعتراضهای خیابانی مانند اوکراین در سال ۲۰۱۴ به عنوان نیروی سیاسی بین المللی حامی اصلی تظاهرکنندگان پروژه تغییر حکومت را تکرار کند.
اتحادیه اروپا در بیانیه خود تاکید کرده بود که از مقامهای ارمنستان میخواهیم از هر گونه توسل به قوه قهریه در کنترل تظاهرات عمومی خودداری کنند.
پس از صدور این بیانیه، وزارت خارجه روسیه نسبت به رویکرد اتحادیه اروپا در باره ارمنستان هشدار داد و نادیده گرفتن اقدامهای غیرقانونی گروگانگیران و طرح خواستههای نامعمول از ایروان را غیرسازنده خواند.
مسکو خاطرنشان کرده بود که چنین رویکردی از سوی بروکسل هیچ کمکی به بهبودی اوضاع ارمنستان نمیکند و مقامهای اتحادیه اروپا باید به این مساله توجه کنند.
خواسته اروپاییها از ارمنستان در سال ۲۰۱۵ مشابه درخواست این اتحادیه از ویکتور یانوکوویچ رییس جمهوری اوکراین در سال ۲۰۱۳ بود که همزمان نیز از گسترش اعتراضات خیابانی مخالفان حمایت کردند و در نهایت با سقوط دولت برآمده از انتخابات و روی کار آمدن یک حکومت متمایل به غرب، کی یف در جایگاه مخالف جدی مسکو قرار گرفت.
هرچند اقدام مردان مسلح و تظاهرات محدود مخالفان مورد پشتیبانی غرب در ناآرامیهای سال ۹۵ نتوانست حکومت ارمنستان را متلاشی کند، اما اهمیت این کشور در منطقه به ویژه به عنوان همکار روسیه به گونهای است که میتوان تاکید کرد، غربیها از رویکرد ایروان راضی نیستند و تغییر به نفع خود را میخواهند و این خواسته احتمالا میتواند زمینه ساز اقدامهای بیشتری باشد.
ارمنستان با کمی بیش از ۲۹ هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع مساحت و نزدیک سه میلیون نفر جمعیت در معادله رویاروییهای منطقهای جایگاه مهمی دارد که افزون بر روسیه میتواند بر کشورهای همجوار و نزدیک تاثیرگذاری داشته باشد.
ارمنستان در قفقاز جنوبی میان دریای سیاه و دریای خزر قرار دارد که مرز آسیا و اروپا محسوب میشود و در صورت حضور یا حداقل نفوذ سیاسی نظامی آمریکا، اتحادیه اروپا و ناتو در این کشور، غرب میتواند بر معادلات کلان منطقه تاثیر زیادی بگذارد.
ارمنستان از این رو برای اروپا و آمریکا اهمیت نظامی-سیاسی دارد که در غرب با ترکیه، شمال گرجستان، شرق جمهوری آذربایجان (جمهوری قره باغ) و در جنوب ایران و جمهوری خودمختار نخجوان (جزئی از جمهوری آذربایجان) هم مرز است و هر گونه جای پا برای ناتو و آمریکا میتواند افزون بر شکل گیری دغدغه برای روسیه برای کشورهای غیر همسو با غرب نیز نگران کننده باشد.
اما از دیگر سو ارمنستان که همچنان از مناقشه ۲۷ ساله تنش و درگیری جنگی بر سر منطقه ارمنی نشین قره باغ با جمهوری آذربایجان رنج میبرد، هنوز نتوانسته پیامدهای بحران اقتصادی جهانی را که سال ۲۰۰۸ آغاز شد و به اقتصاد بسیاری از کشورها زیانهای سنگینی وارد کرد، از اقتصاد ملی پاک کند و نارضایتیهای زیادی در باره این ناکامیها وجود دارد.
بر پایه گزارشها نیز تولید ناخالص ملی ارمنستان بر اثر بحران اقتصادی افت کرده و رشد صنعتی این کشور در سال ۲۰۱۵ به حدود نیم درصد یعنی پایینترین سطح ثبت شده از زمان فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ و دستیابی به استقلال کاهش یافت.
در دیگر سو روسیه است که با دقت روند تهدید علیه ثبات ارمنستان و پیامد آن در قفقاز را زیر نظر دارد و از احتمال بروز هر گونه جابجایی قدرت در منطقه بویژه ایروان با گرایشهای غربگرایانه نگران است، زیرا دو کشور در چارچوب سازمانهای منطقهای مانند پیمان امنیت جمعی، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و جامعه همسود همکاری نزدیکی دارند و طبیعی است که غرب چنین همگراییهایی را برنمی تابد و برای پایان یافتن آن تلاش و برنامه ریزی میکند.
اکنون نباید این موضوع را نادیده گرفت که ارمنستان نیز مانند اوکراین، گرجستان، مولداوی و چندین جمهوری دیگر شوروی سابق یکی از میدانهای اصلی رقابتهای ژئوپلیتیکی روسیه و غرب است و تلاشها برای تغییر صاحبان قدرت در ایروان اهرم فشار بیشتر بر مسکو خواهد بود تا مجبور شود از مناطقی که آن را حیاط خلوت و محدوده منافع راهبردی خود میداند، چشم پوشی کند، هرچند براساس پیشینیه دوران شوروی برای حفظ آنها اهمیت قائل است.
رویکرد خارجی نسبتا متوازن ارمنستان در اهمیت دادن به همکاری سیاسی با شرکای منطقهای به ویژه روسیه و ایران، میزبانی از نظامیان روسی در پایگاه گیومری و اولویت بخشیدن به اقتصاد در روند روابط با کشورهای غربی به ویژه اعضای اتحادیه اروپا بدون تاثیرپذیری سیاسی برای غربیها راضی کننده نیست، زیرا اروپاییها با تغییر حکومت اوکراین در سال ۲۰۱۴ و پیش از آن هم در گرجستان توانستند روسیه را در تنگنای روزافزون قرار دهند.
از این رو تغییر احتمالی حکومت در ارمنستان و همچنین سرنگونی دولتهای متمایل به مسکو در کشورهای برآمده از فروپاشی شوروی برای غرب و آمریکا منافع سرشاری خواهد داشت، اما بیش از گذشته برای منطقه به ویژه روسیه دردسرساز است و همزمان پایگاههایی برای دخالتهای بیشتر غربیها به ویژه واشنگتن علیه منافع کشورهای منطقه شکل خواهد گرفت.
۰