سرور تلگرام کجاست؟

مانی آشتیانی | رئیس سازمان پدافند غیرعامل صبح روز دوشنبه (۲۵ تیرماه) مدعی شد که دولت کمترین حمایت از شبکه‌های داخلی نداشته و اگر به طبقه نهم ساختمان دیتاسنتر مرکز امام خمینی (ره) بروید می‌توانید ببینید سرور‌هایی که برای تلگرام بوده حالا در اختیار هاتگرام و طلاگرام قرار گرفته است، در صورتی که می‌توانستند آن‌ها را به سروش بدهند، اما ندادند.

چند ساعت از این اظهارنظر نگذشته بود که محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات در حاشیه یکی از برنامه‌های این وزارتخانه اعلام کرد: شاید نشود دزدی ابر‌ها را ثابت یا رد کرد، اما نبودن سرور در طبقه نهم ساختمان امام را می‌شود ثابت کرد. در نهایت نیز جهرمی از روابط عمومی وزارت ارتباطات خواست تا خبرنگاران را به این مکان برای بازدید دعوت کنند.

در حالی که بسیاری فکر می‌کردند این پایانی بر ماجرای استفاده هاتگرام و طلاگرام از سرور‌های تلگرام فیلتر شده در کشور باشد، عصر روز دوشنبه سازمان پدافند غیرعامل در بیانیه‌ای، دعوت وزیر ارتباطات از خبرنگاران برای بازدید از طبقه ۹ شرکت ارتباطات زیرساخت (ساختمان امام) را عجولانه و یک حرکت تبلیغاتی عنوان کرد.

این سازمان بدون انتشار سندی از ادعای رئیس سازمان پدافند غیرعامل که تأکید بر وجود سرور‌های تلگرام در طبقه ۹ زیرساخت داشت، در بیانیه‌اش اعلام کرد که بهتر بود به جای خبرنگاران، جمعی از کارشناسان فنی، قضایی و امنیتی را برای حضور در محل مربوطه دعوت می‌کرد.

داستان طبقه نهم
تلگرام شبکه پیام رسان بیش از ۴۰ میلیون ایرانی، حالا بیش از ۲ ماه است که فیلتر شده، اما داستان‌های تاختن مخالفانش به این سرویس در ایران همچنان ادامه دارد. با وجود تمام مخالفت‌های دولت نسبت به فیلترینگ این پیام رسان، اما در نهایت این شبکه با حکم بازپرس شعبه دوم دادسرای فرهنگ و رسانه در اردیبهشت ماه مسدود شد.

در حالی که موافقان فیلتر تلگرام در گفت‌و‌گو‌های مختلف خود از موفقیت فیلتر شدن این سرویس و کاهش کاربرانش خبر می‌دهند، اما نتایج آخرین نظرسنجی ایسپا در خرداد ماه سال‌جاری نشان می‌دهد ۷۹ درصد از استفاده‌کنندگان پیام‌رسان تلگرام، پس از فیلتر هنوز در تلگرام مانده‌اند.

اما موافقان فیلتر شدن تلگرام برای این آمار هم پاسخ‌های قابل توجهی دارند. از جمله عبدالصمد خرم‌آبادی دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در صفحه شخصی خود در پیام رسان سروش اعلام کرد: «هاتگرام و طلاگرام پیام رسان نیستند.

آن‌ها در واقع دو فیلترشکن داخلی با مدیریت واحد هستند که به‌طور غیرقانونی و برخلاف دستور قضایی با امکانات وزارت ارتباطات دسترسی کاربران ایرانی را به شبکه اجتماعی فیلتر شده «تلگرام» فراهم می‌کنند.» او همچنین تأکید کرده بود: «به نظر می‌رسد یکی از عللی که مدیر تلگرام به فیلتر آن در ایران اعتراض نکرد، این است که برخی از مسئولان فضای مجازی کشور اجازه دادند هاتگرام و طلاگرام فیلتر تلگرام را دور بزنند و مانع از مهاجرت ۷۰ درصد کاربران ایرانی به پیام رسان‌های داخلی شوند و از این طریق برای تلگرام زمان خریده‌اند.» اصرار بر تبدیل شدن هاتگرام و طلاگرام به فیلترشکن‌های تلگرام در حالی رخ می‌دهد که برخی نمایندگان مجلس خبر داده‌اند که طراح اصلی تلگرام طلایی و هاتگرام پردیس دانشگاه تهران است و حتی از آن به‌عنوان «دانش ایرانی» یاد کرده بودند.

از سوی دیگر نیز وزارت ارتباطات در اوایل خرداد ماه در اطلاعیه‌ای تأکید کرد که تاکنون هیچ گونه سروری در اختیار تلگرام یا نسخه‌های غیررسمی آن قرار نداده است و آنچه از امکانات وجود داشته با ابلاغیه مرکز ملی فضای مجازی، در اختیار پیام رسان‌های بومی مجاز قرار گرفته است.

به هر حال داستان مربوط به تلگرام که حالا به باور گروهی به کمک سرویس‌های مشابه خود یعنی هاتگرام و طلاگرام به فعالیت در ایران ادامه می‌دهد بار دیگر با اظهارات جالب رئیس سازمان پدافند غیرعامل در روز دوشنبه (۲۵ تیرماه) رنگ تازه‌ای به خود گرفت.

در بین تأیید و تکذیب‌ها از در اختیار گذاشتن امکانات وزارت ارتباطات به این دو سرویس، سردار جلالی رئیس این سازمان بدون انتشار سندی اعلام کرد که سرور‌های هاتگرام و طلاگرام در طبقه نهم شرکت ارتباطات زیرساخت (ساختمان امان) نگهداری می‌شود. پس از این اظهارات هم وزارت ارتباطات از خبرنگاران برای بازدید از این طبقه دعوت کرد. در این بازدید سهراب آغ بیات مدیرکل کنترل و هماهنگی مدیریت شبکه شرکت ارتباطات زیرساخت با نشان دادن بخش‌های مختلف طبقه نهم این شرکت اعلام کرد که در این ساختمان تنها تجهیزات ارتباطات مخابراتی نگهداری می‌شود و خبری از تجهیزات سروری و دیتا نیست.

آغ بیات اعلام کرد که در طبقه ۹ ساختمان میدان امام خمینی (ره) شرکت ارتباطات زیرساخت، تجهیزات، سالن بهره‌برداری و نگه‌داری و قسمت اداری از منتهی الیه شرقی تا غربی طبقه وجود دارند که امکان نگه‌داری سرور نیست. در طبقات دیگر هم امور استان‌ها و آموزش است و اساساً کل ساختمان مربوط به تجهیزات زیرساختی ارتباطات کشور است و از نظر فنی نمی‌توان در این طبقات سرور نگه‌داری کرد.

به گفته او، در این طبقه ارتباطات کابلی و سوئیچ مخصوص تلفن ثابت برای مکالمه بین شهری و سوئیچ بین‌الملل یا خارج از کشور وجود دارد که مکالمات دو صفر را ساپورت می‌کند و برقراری مکالمه از طریق این مرکز انجام می‌شود.

او در پاسخ به سؤالات خبرنگاران که چگونه این تجهیزات قابل تشخیص با سرور‌های تلگرام یا هاتگرام است گفت: «سرور‌ها تجهیزاتی فیزیکی، اما متفاوت با سیستم‌های موجود و به نوعی قابل تشخیص هستند. شکل و شمایل این تجهیزات کاملاً متفاوت است. تجهیزات ادعا شده کوچکتر از تجهیزات مکالمه است و مشابه این تجهیزات براحتی در سایت سرور‌های خدمات دهندگان اینترنت قابل مشاهده است.»

آغ بیات همچنین در واکنش به شائبه این موضوع که ممکن است سرور‌های تلگرام که حالا به هاتگرام و طلا گرام رسیده در بخش‌های دیگر این ساختمان باشد افزود: «ادعا شده که در این طبقه سرور‌های هاتگرام و طلا گرام وجود دارد و ما هم مجوز این بخش را دریافت کرده‌ایم هرچند که این بخش هم بسیار امنیتی است و نباید این شرایط را برای بازدید فراهم می‌کردیم، اما با این حال برای از بین بردن هرگونه شکی امکان بازدید خبرنگاران فراهم شده است.

البته اگر نیاز به بازدید از بخش‌های دیگر هم باشد قطعاً وزارت ارتباطات با روی باز هماهنگی لازم برای این کار را فراهم می‌کند.» او بار‌ها در این بازدید تأکید کرد که از نظر فنی در این ساختمان امکان نصب کردن سروری وجود ندارد و در کل این ساختمان بحث، تجهیزات زیرساختی کشور است.

آغ بیات همچنین در پاسخ به سؤال خبرنگارانی که خبر از وجود سرور‌های تلگرام در ساختمان مرکز مخابراتی انقلاب زیرساخت می‌دادند نیز گفت: «اگر آدرس دقیق بدهید حتماً برای ملاحظه مجوز‌های لازم صادر می‌شود. وزیر ارتباطات هم تأکید داشتند که اگر آدرس دقیق بدهند شرایط برای شفاف‌سازی فراهم خواهد شد.»

آغ بیات همچنین در واکنش به خبرنگارانی که احتمال جابه جایی سرور‌ها بعد از اعلام خبر بازدید خبرنگاران از این طبقه را می‌دادند نیز اعلام کرد: «از سرور صحبت می‌کنیم جسم سخت و سنگین؛ چنین جابه جایی در زمان کوتاه‌تر از دوساعت غیرممکن است. از سوی دیگر نیز نصب یا باز کردن و جابه‌جایی چنین تجهیزاتی کار زمان‌بر و تخصصی است.»

ممکن یا غیرممکن
درحالی که وزارت ارتباطات تلاش خود برای شفاف‌سازی در خصوص وجود یا نبود سرور‌های تلگرام، هاتگرام و طلاگرام را به کار بسته، اما سازمان پدافند غیرعامل در بیانیه‌ای که غروب روز بازدید خبرنگاران از ساختمان شرکت ارتباطات زیرساخت منتشر کرده به صراحت این حرکت وزارت ارتباطات را عجولانه و تبلیغاتی دانسته است.

این سازمان در این بیانیه تأکید داشته که بهتر بوده وزارت ارتباطات در این بازدید از کارشناسان فنی، قضایی و امنیتی دعوت به عمل می‌آورد. البته در کنار سازمان پدافند غیرعامل بسیاری از کاربران و کارشناسان شبکه‌های اجتماعی نیز اعلام کردند که بازدید چند خبرنگار که احتمالاً هم تخصص فنی ندارند ثابت نمی‌کند که تجهیزاتی که شرکت زیرساخت به این گروه نشان داده سرور مربوط به تلگرام بوده یا خیر.

در این خصوص برای به دست آوردن جزئیات بیشتر با امیر راستی، کارشناس امنیت شبکه گفت‌و‌گو کردیم. او در این خصوص می‌گوید: «فارغ از درستی یا غلطی این اظهارات موضوع اساساً این است که شما با دیدن یک سخت افزار نمی‌توانید تشخیص بدهید که این سخت‌افزار چه کاری انجام می‌دهد. برای همین در این بازدید بدون اینکه افراد بتوانند محتوای این سخت‌افزار‌ها، پیکره‌بندی، معماری نرم افزاری داخل آن را بررسی کنند نکته‌ای را ثابت نمی‌کند. این اتفاق دقیقاً مانند این است که شما رایانه فیزیکی خود را به فردی نشان بدهید و انتظار داشته باشید که آن فرد هر چقدر هم که کارشناس باشد بتواند مشخص کند که چه نوع برنامه‌هایی در این رایانه وجود دارد.»

او در پاسخ به این سؤال که نگهداری سرور سرویسی مانند تلگرام باید در چه شرایطی باشد گفت: «سرور در هر جایی می‌تواند نگهداری شود. نگهداری سرور یا کلاً دیتا سنتر نیازمند یک سری شرایط فیزیکی و غیرفیزیکی است. برای نمونه فراهم کردن بحث امنیتی مثلاً یک مورد بسیار مهم است. بحث خنک نگه‌داشتن آن هم از موارد مهم دیگری است.»

این کارشناس امنیتی اعلام می‌کند که با فیلم‌ها و عکس‌ها این بازدید به نظر نمی‌رسد که تجهیزات نگه‌داری شده در آن طبقه سرور باشند چرا که نه خبر از خنک‌کننده است و نه نکات امنیتی ویژه‌ای برای این تجهیزات در نظر گرفته شده است.

او تأکید می‌کند که هر دو طرف این داستان یعنی وزارت ارتباطات و سازمان پدافند غیرعامل باید برای ادعای خود مدرک مستند منتشر کنند حالا که وزارتخانه این گام را برداشته بهتر است سازمان پدافند نیز برای اثبات ادعای خود به صورت شفاف مدرکی در خصوص وجود سرور تلگرام، هاتگرام و طلاگرام در کشور منتشر کند.

منبع: روزنامه ایران