تفاوت صددرصدی قیمت خودرو

لیلا مرگن | بازار راکدی که معاملات در آن به حداقل میزان ممکن رسیده، شاهد رشد نجومی قیمت برای خودرو‌های تولیدی ساخت داخل است. گاهی در برخی مدل‌های خودرو‌های ساخت داخل، قیمت بازار و کارخانه بیش از صددرصد اختلاف دارند، اما چرا باید در بازاری که در آن خریدوفروش انجام نمی‌شود و بعد از رشد قیمت دلار به‌سرعت با جهش قیمتی مواجه شده است، حالا که بهای دلار در حال ریزش است، شاهد هیچ تغییر قیمتی نباشیم؟

چرا در بازاری که سقف خریدوفروش‌هایش به حداقل میزان ممکن رسیده است، نه فروشندگان حاضرند قیمت‌های خود را کمی تعدیل کنند و نه خریداران ریسک می‌‎کنند که با این قیمت‌های بالا خودرو بخرند؟ سعید مؤتمنی، رئیس اتحادیه دارندگان نمایشگاه و فروشندگان خودرو، بر این باور است که تولیدکنندگان خودرو وقتی قیمت دلار بالا رفت و چراغ سبزی از برخی نمایندگان مجلس دریافت کردند که نرخ محصولات خود را تا سقف پنج درصد حاشیه بازار افزایش دهند، با کاهش خودخواسته عرضه، شکاف بین قیمت بازار و کارخانه را افزایش دادند تا بتوانند با تکیه بر تجربیات سال ۹۱، یک‌بار دیگر افزایش صددرصدی برای قیمت خودرو‌های داخلی را رقم بزنند.

اگرچه همه کارشناسان کاهش عرضه خودرو را یکی از عوامل اصلی رشد قیمت خودرو در بازار نسبت به کارخانه می‌دانند، اما کسی با قاطعیت نمی‌تواند بگوید که کاهش عرضه خودرو توسط خودروسازان داخلی، امری برنامه‌ریزی‌شده بوده یا ناشی از فشار‌های حاصل از تحریم‌های جدید آمریکاست.

بررسی قیمت برخی از خودرو‌های ساخت داخل در کارخانه و بازار نشان می‌دهد که به طور میانگین، خودرو‌های وطنی پس از خروج از کارخانه، با اختلاف ۶۵ درصدی قیمت در بازار به فروش می‌رسند. البته تماس با نمایندگی‌های ایران‌خودرو و سایپا هم نشان می‌دهد که بخشی از مدل‌های این دو کارخانه، اصلا موجود نیست و برنامه‌های پیش‌فروش این مدل‌ها هم در اختیار نمایندگی‌ها قرار نگرفته است. اختلاف معنی‌دار بین بازار و کارخانه، مصرف‌کنندگان واقعی را هم برای خرید خودرو دچار مشکل کرده است، اما به راستی چرا این شکاف، بین بازار و کارخانه ایجاد شده است؟

سعید مؤتمنی، رئیس اتحادیه دارندگان نمایشگاه و فروشندگان خودرو، در گفتگو با «شرق» از عمدی‌بودن سناریوی ایجاد شکاف بین قیمت بازار و کارخانه سخن به میان می‌آورد. او عنوان می‌کند: از مردادماه به‌بعد که خودروسازان بحث افزایش قیمت خودرو تا سقف پنج درصد زیر حاشیه قیمت بازار را مطرح کردند و با چراغ سبز برخی نمایندگان مجلس روبه‌رو شدند، عرضه خودرو به بازار کاهش یافت.

مؤتمنی ادامه می‌دهد: تا قبل از مردادماه فاصله قیمت بازار و کارخانه بین ۲۰ تا ۳۰ درصد بود، اما بعد از این ماه، با کاهش عرضه، اختلاف قیمت بازار و کارخانه زیاد شد. به گفته او، خودروسازان با تکیه بر تجربه سال ۹۱ که محصولاتشان افزایش صددرصدی قیمت را تجربه کرد، در مردادماه که بهای دلار به بالای ۱۰ هزار تومان رسید، بحث قیمت‌گذاری خودرو بر اساس پنج درصد حاشیه بازار را مطرح کردند، اما اگر ورودی بازار را نمی‌بستند و مطالبات خود را دنبال می‌کردند، اختلاف قیمت ۶۵ تا ۱۱۰ درصدی بین بازار و کارخانه اتفاق نمی‌افتاد.

تعلل عمدی خودروسازان
رئیس اتحادیه دارندگان نمایشگاه و فروشندگان خودرو می‌گوید: اگر آن روزی که خودروسازان بحث قیمت‌گذاری به میزان پنج درصد حاشیه سود بازار را مطرح کردند و سیگنال مثبت هم دریافت کردند، رشد قیمت‌ها رخ می‌داد، سود خاصی نصیب تولیدکنندگان خودرو نمی‌شود، اما قیمت سمند LX که ۲۰ تیرماه ۳۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بود، روز پنجشنبه گذشته در بازار به ۶۲ میلیون تومان رسیده است و به‌این‌ترتیب افزایش قیمت بر اساس فرمول موردنظر خودروسازان برای آن‌ها سود سرشار دارد. او تأکید می‌کند: افزایش صددرصدی قیمت خودرو در اوضاع جاری کشور غیرمنطقی است و افزایش قیمت‌ها به میزان ۲۰ تا ۳۰ درصد قیمت‌های فعلی منطقی است. به گفته مؤتمنی، خودروسازان نمی‌توانند نیاز داخل را تأمین کنند و بنابراین از دولت درخواست داریم برای جلوگیری از افزایش شکاف بین قیمت بازار و کارخانه، اجازه ورود خودرو‌های با ارزش کمتر از ۱۴ هزار دلار را صادر کند تا به‌این‌ترتیب، شرایط بازار اندکی کنترل شود.

نبود توازن بین عرضه و تقاضا، عامل افزایش قیمت خودرو
علی شکوهی، کارشناس خودرو، نیز نبود توازن بین عرضه و تقاضا را یکی از دلایل افزایش قیمت خودرو می‌داند، اما او تأکید می‌کند: نمی‌توان با قاطعیت گفت که در کاهش عرضه خودرو، عمدی بوده است.

به گفته شکوهی، خودروسازان فرمول قیمت‌گذاری بر اساس پنج درصد حاشیه بازار را به این دلیل اعلام کرده‌اند که فاصله بازار و کارخانه زیاد شده و سود سرشاری نصیب دلالان می‌شود. او اضافه می‌کند: بازار در ایران رقابتی نیست. شرایط بازار رقابتی این است که همه از شرایط یکسان بهره ببرند، اما به دلیل وجود یک‌سری رانت‌های اطلاعاتی خیلی از واسطه‌ها و دلال‌های بازار به‌واسطه اطلاعاتی که از طرف تولیدکنندگان، بدنه دولت یا سازمان‌های ذی‌ربط به دست می‌آورند، واکنش نشان می‌دهند و اقدام به احتکار خودرو یا برخی سیاست‌گذاری‌های مالی می‌کنند. نتیجه این رفتار‌ها در نهایت زیان‌دیدن مصرف‌کننده است، زیرا قیمت خودرو از چیزی که هست بالاتر قرار می‌گیرد.

این کارشناس خودرو تأکید می‌کند: نمی‌توان منکر تأثیرپذیری تولیدکنندگان خودرو از شرایط بیرونی شد. مثلا شرکای تجاری که با آن‌ها کار نمی‌کنند، اثر نرخ ارز، جریمه دیرکرد به مشتری و... را که کنار هم بگذاریم، می‌بینیم تولیدکنندگان ناچار به افزایش قیمت هستند، اما این افزایش قیمت، به میزانی که آن‌ها درخواست دارند، نیست.

بازار راکد، قیمت‌ها بدون تغییر
تغییر نرخ دلار سبب افزایش قیمت خودرو شد، اما حالا که بهای ارز در حال ریزش است، شاهد افت قیمت خودرو‌ها نیستیم. البته موتمنی، رئیس اتحادیه دارندگان نمایشگاه و فروشندگان خودرو، می‌گوید: در حال حاضر معاملات در بازار خودرو به کمترین میزان خود رسیده است و هیچ خرید و فروشی در این بازار انجام نمی‌شود. او درباره دلیل تغییرنکردن قیمت‌ها بیان می‌کند: مردم یعنی خریدار و فروشنده منتظر تعیین تکلیف قیمت‌ها از طریق ستاد تنظیم بازار هستند زیرا فروشنده در مرداد و شهریور که قیمت دلار بالا می‌رفت به اندازه کافی خودرو خریده است، وقتی می‌بیند خودروسازان قیمت‌گذاری بر اساس پنج درصد حاشیه بازار را مطرح می‌کنند و دولتی‌ها هم تقریبا با این خواسته موافقت کرده‌اند، محصولات خود را نمی‌فروشند.

رئیس اتحادیه دارندگان نمایشگاه و فروشندگان خودرو اضافه می‌کند: از نظر خریدار هم قیمت‌ها غیرمنطقی است، بنابراین خرید انجام نمی‌دهد. به گفته موتمنی، در شرایطی که نرخ ارز از ۱۴ هزار تومان به ۹ هزارو ۵۰۰ تومان رسیده است، باید شاهد کاهش ۴۰ تا ۵۰ درصدی قیمت خودرو در بازار باشیم، اما چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد زیرا این مسئله به سیاست خودروسازان بازمی‌گردد. آن‌ها ورودی به بازار را بسته‌اند اگر بازار را رها کنند و قیمت‌ها افت کند، در صورت دریافت مجوز افزایش قیمت به میزان پنج درصد حاشیه بازار، چیزی گیر خودروسازان نمی‌آید. اگر بازار را بالا نگه دارند، به خواسته خود رسیده‌اند.

عدم اطمینان فروشنده عامل ثبات قیمت‌ها
عقیل مصطفایی، کارشناس خودرو، نیز، شکاف قیمتی ایجادشده در بازار خودرو را ناشی از ضعف دستگاه‌های مختلف اعم از شورای رقابت، خودروسازان و وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌داند. به گفته او، از‌بین‌رفتن حباب قیمت دلار، تأثیر مقطعی روی قیمت بازار دارد زیرا مصرف‌کنندگانی که برای سوداگری خودرو خریده‌اند، به دنبال منافع خود بوده و می‌‎خواهند حداکثر سود را ببرند و، چون اطمینانی ندارند که پایین‌آمدن قیمت دلار ثبات داشته باشد، منتظر تثبیت قیمت دلار مانده و ماشین‌های خود را به بازار عرضه نمی‌کنند.

مصطفایی تشکیل کارگروهی با مشارکت همه دست‌اندرکاران بازار خودرو شامل تولیدکننده، واردکننده و متخصصان بازار را راهی برای بیرون‌رفتن از شرایط کنونی می‌داند و معتقد است وزیر فعلی صمت که قبلا نماینده مردم بوده، صرفا نباید به بخش تولید توجه داشته باشد و باید نظر همه دست‌اندرکاران را در تصمیم‌سازی‌ها لحاظ کند.