اینفلوئنسر‌های توییتر ایرانی چه هستند؟

این روز‌ها فضای توییتر و شبکه‌های اجتماعی با درگیری‌های خاص خود همراه است. تحلیل‌های متعددی در زمینه نحوه کارکرد و انتشار مطالب در توییتر مطرح می‌شود. از همکاری نهاد‌های مختلف اطلاعاتی اسرائیل، عربستان تا منافقین و....

در یکی از آخرین پژوهش‌هایی که حمیدرضا جلائی‌پور و ابوالفضل حاجی‌زادگان انجام داده اند و در امتداد منتشر شد، به شناسایی و ارزیابی الگو‌های تأثیرپذیری کاربران توییتر ایرانی از نگرش‌های سیاسی اینفلوئنسر‌ها پرداخته اند.

در این تحقیق، عنوان «اینفلوئنسر» به اکانت‌های توییتری‌ای اطلاق شده است که کاربران ایرانی جزء مخاطبان اصلی‌شان هستند، بیش از ۱۰ هزار دنبال‌کننده دارند و تعداد دنبال‌کننده‌هایشان بیش از دوبرابر تعداد دنبال‌شوندگان آن‌ها است. در این تحقیق سؤال‌هایی نظیر: اینفلوئنسر‌های توییتر ایرانی چه هستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟ کاربران توییتر ایرانی به چه میزان از انواع مختلف اینفلوئنسر‌ها تأثیر می‌پذیرند؟ مطرح و سعی شده است تا در تحلیل داده‌ها به آن‌ها جواب داده شود.

در این تحلیل در نهایت با حذف داده‌های غیرفعال یا احتمالا غیرایرانی، یعنی اکانت‌هایی که فقط یک اینفلوئنسر را دنبال می‌کردند، با توجه به اینکه هر کاربر کدام گروه از گرایش‌های سیاسی پنج‌گانه (اصولگرا، اصلاح‌طلب، تحول‌خواه، برانداز، تجزیه‌طلب) را بیشتر دنبال می‌کند، گرایش سیاسی آن کاربر را برآورد کردند و درنهایت ۲۱۳ هزار و ۱۴۰ کاربر در فهرستشان باقی ماند. در ادامه، برخی یافته‌های تحقیق را مرور می‌کنیم.

* ۱۰۷۵ اینفلوئنسر توییتر ایرانی، بیش از ۱۰ هزار دنبال‌کننده دارند. فقط ۴۰ اینفلوئنسر توییتر ایرانی بیش از ۲۰۰ هزار دنبال‌کننده دارند.

* حدود چهارپنجم این اینفلوئنسرها، اکانت‌های شخصی‌اند. ۱۴ درصد متعلق به سازمان‌هایی‌اند که در فضای آفلاین نیز فعالیت دارند (مثل خبرگزاری، روزنامه، باشگاه فوتبال و...). چهار درصد نیز مربوط به صفحات توییتری‌اند (که در فضای آفلاین فعالیت ندارند). هرچقدر به سمت اینفلوئنسر‌های پرمخاطب‌تر حرکت می‌کنیم، نسبت اشخاص کمتر می‌شود و بر سهم سازمان‌ها افزوده می‌شود.

* بیش از یک‌سوم اینفلوئنسر‌های شخصی با بیش از ۱۰ هزار دنبال‌کننده، با اسم مستعار در توییتر حضور دارند. این نسبت در بین اینفلوئنسر‌های با بیش از ۲۰‌هزار دنبال‌کننده به حدود یک‌چهارم کاهش پیدا می‌کند.

* حدود یک‌سوم اینفلوئنسر‌های با بیش از ۱۰ هزار دنبال‌کننده، زن هستند. این نسبت برای دارندگان ۲۰۰ هزار دنبال‌کننده به یک‌ششم کاهش پیدا می‌کند.

* سهم تمام گرایش‌های سیاسی در بین اینفلوئنسرها، کمتر از یک‌سوم است.

* ۵۰ درصد اینفلوئنسر‌های برانداز، با اسم مستعار در توییتر حضور دارند.

*حدود یک‌چهارم اینفلوئنسر‌های با بیش از ۱۰ هزار دنبال‌کننده، تیک آبی توییتر دارند. ۹۰ درصد دارندگان بیش از ۲۰۰ هزاردارای تیک آبی می‌رسد.

* در‌حالی‌که تنها یک‌سوم اینفلوئنسر‌های با بیش از ۱۰ هزار دنبال‌کننده در خارج از ایران حضور دارند، این نسبت در بین اینفلوئنسر‌های با بیش از ۱۰۰ هزار دنبال‌کننده به حدود سه‌چهارم می‌رسد.

* حدود یک‌چهارم اینفلوئنسر‌های دارای بیش از ۱۰ هزار دنبال‌کننده، به‌عنوان روزمره‌نویس در توییتر دنبال می‌شوند. در‌حالی‌که حدود یک‌پنجم اینفلوئنسر‌ها به صفت «کنشگر با اسم واقعی» در توییتر حضور دارند، سهم «تشکل‌های سیاسی» در بین اینفلوئنسر‌ها تنها دو درصد است.

* هرچقدر به سمت اینفلوئنسر‌های پرمخاطب‌تر حرکت می‌کنیم، سهم رسانه‌ها و هنرمندان افزایش پیدا می‌کند.

* بیش از دو‌سوم روزمره‌نویس‌ها جزء گروه غیرسیاسی قرار می‌گیرند. حدود دو‌پنجم کنشگرانِ با اسم واقعی، گرایش اصلاح‌طلبانه دارند. ۴۶ درصد کاربران به اصلاح طلبی گرایش دارند. درواقع آن‌ها «روش اصلاح‌طلبی» را به سایر روش‌ها ترجیح می‌دهند. یک‌چهارم کاربران توییتر ایرانی نیز گرایش براندازانه دارند. گرایش‌های تحول‌خواه، اصولگرا و تجزیه‌طلب نیز به ترتیب با ۱۵ درصد، ۱۱ درصد و سه درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

* دو‌پنجم کاربران اصولگرا جزء کاربران متعصب محسوب می‌شوند.

درنهایت طبق تحلیل انجام‌شده براساس مدل کاستلز بخش درخور‌توجهی از کاربرانی که طرفدار هریک از گرایش‌های سیاسی موجودند، معمولا تمایل کمی دارند که در معرض پیام‌های سیاسی متفاوت قرار بگیرند و بیشتر سعی می‌کنند مطالبی منطبق یا نزدیک به نگرش‌های سیاسی خودشان را بخوانند. انگار پنج تیپ کاربر توییتر ایرانی (اصولگرا، اصلاح‌طلب، تحول‌خواه، برانداز و تجزیه‌طلب) در پنج دنیای موازی زیست می‌کنند و آشنایی ناچیزی از همدیگر دارند. به نظر می‌رسد وضعیت فعلی فضای آنلاین بیشتر از اینکه شبیه به آن «دهکده جهانی» ِ. وعده‌داده‌شده باشد، به یک «مجمع‌الجزایر جهانی» شباهت داشته باشد

نکته مهم دیگر این است که شبکه‌های اجتماعی آنلاین را نباید الزاما به‌مثابه ابزاری برای سازمان‌دهی جنبش‌ها یا انقلاب‌ها ببینیم. تأثیری که این رسانه‌های نوین به طور مداوم و شبانه‌روزی در شکل‌دهی به سبک زندگی، عادات رسانه‌ای و نگرش‌ها و گرایش‌های کاربران دارند، نیز حائز اهمیت است. چه بسا اگر فهم درستی از نقش شبکه‌های اجتماعی آنلاین در زندگی روزمره کاربران نداشته باشیم، از فهم چگونگی تأثیرگذاری شبکه‌های اجتماعی آنلاین در بزنگاه‌های سیاسی نیز ناتوان شویم و به تحلیل‌های هیجان‌آلود و دور از واقعیت روی آوریم.