نمایش سوآرم؛ مطالعه‌ای بر آناتومی تصمیم‌گیری
«اگرچه شما آماده هستید که یک نمایش را ببینید، ولی متأسفانه باید به شما اعلام کنم که درواقع سوآرم محصول پژوهش و تحقیقات علمی است. متد ما ترکیبی از علم و هنر است».
کد خبر :
۶۸۰۳۰
بازدید :
۱۰۶۵
زهرا فولادوند، دانشجوی دکترای هنر در بوداپست | اجرای نمایش سوآرم (کاری از کمپانی هنری آرتوش) از معدود اجرا‌هایی است که سبک‌وسیاق آن بر اساس نظریات علمی بنیان شده. برخلاف اکثر نمایش‌ها که بر اساس نمایش‌نامه یا ایده یا طرح اجرائی شکل یافته‌اند، سوآرم بر اساس پژوهش‌های علمی روی مفهوم سوآرم (جریان همگرایی و حرکت گروهی مانند پرواز دسته‌جمعی پرندگان) به شکل هنری و زیبایی‌شناسی خودش رسیده است.
گبر گدا (کارگردان و بنیان‌گذار کمپانی آرتوش) در ابتدای این نمایش رو به مخاطبان ایرانی می‌گوید: اگرچه شما آماده هستید که یک نمایش را ببینید، ولی متأسفانه باید به شما اعلام کنم که درواقع سوآرم محصول پژوهش و تحقیقات علمی است. متد ما ترکیبی از علم و هنر است.
درواقع ما در کمپانی آرتوش به همراه هنرمندان دیگری که با هم کار می‌کنیم، در روند تحقیق روی یک موضوع زمانی که به سطح مشخصی از پژوهش می‌رسیم، نتیجه را با دیگران به اشتراک می‌گذاریم و این چیزی است که معمولا نامش را پرفورمنس می‌نامیم و اکنون در این اجرا، شما تماشاگران، همکاران ما در این تحقیق و پژوهش هستید و ما به کمک شما می‌خواهیم جریان زنده سوآرم را روی صحنه به وجود آوریم.
در سی‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی فجر، گروه هنرمندان از مجارستان در سالن قشقایی، آماده اجرا و ارتباط با مخاطبان ایرانی بودند. بعد از ماه‌ها تلاش و هماهنگی با فستیوال فجر، اکنون همه‌چیز آماده و مهیا برای ورود تماشاگران به سالن بود. نمایش سوآرم یکی از محصولات اخیر کمپانی آرتوش است که در سال‌های گذشته بار‌ها در سالن تئاتر کمپانی آرتوش میزبان مخاطبان مجارستانی و اروپایی دیگر بوده، اما این اولین‌باری است که این اثر میزبان نگاه‌ها و حضور تماشاگران ایرانی است.
در ابتدای کار، کارگردان درخصوص مفهوم سوآرم در سه سطح برای تماشاگران توضیح می‌دهد.
او متذکر می‌شود: من می‌دانم که اکثریت شما فیلمی مستند درخصوص پرواز گروهی سار‌ها یا حرکت جمعی ماهی‌ها یا مهاجرت زنبور‌ها تماشا کرده‌اید. چیزی که برای ما شگفت‌انگیز است و من حدس می‌زنم که شما هم با آن برخورد کرده‌اید، سطح غیرقابل‌باور همکاری در جریان حرکت گروهی سوآرم است. به شکلی که آن‌ها با هم حرکت می‌کنند و در سرعتی شگفت‌آور درحالی‌که به هم چسبیده اند می‌توانند به همدیگر واکنش نشان دهند و مسیرشان را هم‌زمان عوض کنند.
سوآرم در گروه انسان‌ها
آیا می‌توان به حرکت انسان‌ها در طول تاریخ روی کره زمین به شکل یک جریان سوآرم نگاه کرد. حرکت انسان‌ها روی زمین را با سرعت زیاد متصور شوید، به شکلی که انسان‌ها به آرامی به اطراف حرکت می‌کنند. از نظر تعداد گاهی زیاد و گاهی نیز کم می‌شوند، اما هرگز متوقف نمی‌شوند. در این مسیر آن‌ها به حرکت خودشان ادامه می‌دهند.
از مکانی به مکان دیگر می‌روند. این زاویه دید با سرعت زیاد تصویر یک سوآرم را شبیه‌سازی می‌کند که در آن انسان‌ها به نسبت زیادی شبیه اجزای یک سوآرم هستند؛ و سوآرم در بدن یک انسان از چه چیز‌هایی تشکیل شده است؟ بی‌شمار سلول، افکار و احساسات، که هرکدام از این سلول‌ها به شکل انفرادی در جریان سوآرم با هم همکاری می‌کنند. بنابراین دوباره این سؤال پیش می‌آید که چه کسی یا چه چیزی تصمیمات را می‌گیرد؟ چه زمانی انسان دست به عمل می‌زند؟
گبر گدا در این خصوص می‌گوید: سوآرم یک مکانیسم بیولوژیکی است که نشانه‌های هوش جمعی در رفتار کل سیستم را نشان می‌دهد. این نشانه‌ها به‌رغم رفتار‌های خودمحورانه و به‌خصوص رفتار‌های فردی در شکل گسترده رفتار جمعی خود را نشان می‌دهد. در نهایت پس از توضیحاتی که کارگردان درخصوص آناتومی تصمیم‌گیری در جریان سوآرم می‌گوید، این سؤالات برای تماشاگران پیش می‌آید:
اما چگونه یک سوآرم رفتار یا کار می‌کند؟ چگونه ارتباط می‌گیرد و تصمیم‌گیری می‌کند؟ آیا حرکت آن ناشی از انتخاب‌های فردی است یا جمعی؟ آیا می‌توان انسان را به شکل یک سوآرم بررسی کرد؟ سوآرمی که شامل سلول‌های بدن انسان، احساسات و افکارش است.
بعد از تمام این صحبت‌ها وقتی انسان تصمیمی می‌گیرد، در واقع چه کسی یا چه چیزی آن تصمیم را می‌گیرد؟
گبر از تماشاگران دعوت می‌کند که در تجربه شکل‌دادن سوآرم با حرکت‌دادن نور لیزر‌هایی که در دست دارند شرکت کنند. در ابتدا از آن‌ها خواسته می‌شود که نور لیزرهایشان را روی دایره کوچک روی صفحه سفید بک‌گراند بیندازند و سپس تصمیمات خود را برای انتخاب مواردی که روی صفحه پروجکشن ظاهر می‌شود اخذ کنند. مواردی مانند روز یا شب؟ بهار، پاییز، زمستان یا تابستان؟ مولانا، سعدی یا حافظ؟
همچنین سه نفر داوطلب از تماشاگران قطعه موسیقی جدیدی را با حرکات نور لیزر خود روی مربع‌هایی که بر بالاسر نوازندگان وجود دارد، خلق می‌کنند. هر نوری که در مربع بالای نوازنده‌ها قرار گیرد آن‌ها می‌نوازند و زمانی که از مربع خارج شود آن‌ها دیگر نمی‌نوازند.
در انتهای این روند آزمایشگاهی و مشارکتی، تماشاگران با حرکت‌دادن نور‌های لیزر خود در تمام محیط جریان زنده سوآرم را به‌وجود می‌آورند ولی با این قانون ساده که نباید از هم جدا شوند و باید تا جای ممکن در نزدیک هم و با هم حرکت کنند. پس از این تجربه گروهی، تنها رقصنده این پرفورمنس در فضایی مولتی‌مدیا و اینستالیشن‌گونه با تصاویر رقص خود به شکل نقاط بیکران بازتاب‌شده از پروجکشن مواجه می‌شود. این نمایش با موسیقی زنده توسط سه نوازنده همراهی می‌شود. اجرا نیز در سه سطح اتفاق می‌افتد.
در سطح اول که جریان سوآرم در حرکات گروهی است با حرکات براده‌ها روی تخته چوبی که توسط گبرگدا نشان داده می‌شود. در سطح دوم این جریان سوآرم در بدن انسان با نشان‌دادن حرکات نقاط بیکران بدن رقصنده روی صفحه پروجکشن نشان داده می‌شود و در نهایت جریان سوآرم در حرکت دسته‌جمعی پرندگان نشان داده می‌شود. معلق‌ماندن آکسوسوار‌های صحنه در فضا مانند صندلی و آلات موسیقیایی و حتی خود نوازندگان موسیقی به همراه صدای مترونم‌ها، تصویر نهایی این اجرا را در ذهن تماشاگرانش ثبت می‌کند.
سوآرم مانند سایر اثر‌های هنری که در آرتوش شکل گرفته است، محصول کار گروهی و تئاتر آزمایشگاهی است. تئاتر آزمایشگاهی به این مفهوم که تمرینات و تجربیات هنری حول مفهوم و موضوع مورد پژوهش شکل می‌گیرد بدون اینکه به نقطه پایان آن فکر شود. در روند این تجربیات تمام اعضای گروه مشارکت دارند و در روندی خلاقانه ایده‌های خود را به اجرا می‌رسانند. کارگردان در واقع تمام این ایده‌ها را می‌بیند، با آن‌ها ارتباط می‌گیرد و حرکت گروهی آن‌ها را دنبال می‌کند تا خودشان در نهایت شکل و ساختار و چیدمانشان را به او نشان دهند.
گروه تئاتر آرتوش، گروه تئاتر فیزیکال معاصر و مستقلی است که از سال ۱۹۸۵ فعالیت هنری خود را در بوداپست آغاز کرده است. این گروه که بیش از ۵۰ اثر هنری خود را در ۲۲ کشور دنیا اجرا کرده، توسط گبر گدا بنیان‌گذاری شده است.
مکان این گروه در ساختمان کارخانه‌ای قدیمی در بوداپست پایتخت مجارستان است. این مکان که ابعادی در حدود دو هزار مترمربع دارد، مکان هنری برای بیش از ۳۰ هنرمند مجارستانی است که به‌صورت فردی یا گروهی کار خلاقه هنری خود را در این مکان تولید می‌کنند و از یکدیگر تأثیر و الهام می‌گیرند. استودیو آرتوش یکی از معروف‌ترین مکان‌های هنری و نمایشی در بوداپست است که مخاطبان بسیاری را روزانه برای دیدن تئاتر نمایشگاه نقاشی و مجسمه‌سازی و اینستالیشن به سمت خود می‌آورد.
هدف این گروه تنها تولید محصولات فرهنگی نیست بلکه می‌خواهد به هنرمندان خلاق فضایی پویا برای تبادل کار خلاقانه و بیداری افکارشان دهد. گبر گدا کارگردان و بنیان‌گذار تئاتر آرتوش از برگزاری و همکاری در پروژه‌های بین‌المللی استقبال زیادی می‌کند و تا به حال به کشور‌های زیادی برای اجرای کار‌های هنری خود سفر کرده، اما حضور در ایران و نشان‌دادن این گونه خاص از تئاتر فیزیکال مجاری که محصول تمرینات گروه آرتوش در ساختمان کارخانه قدیمی است، فرصتی را برای علاقه‌مندان به هنر تئاتر در ایران به وجود آورد تا از نزدیک با تماشاگران و هنرمندان آن آشنا شود.
۰
