جنجال مرگ‌های الکلی در ایران؛ مقصر کیست؟

فرادید | شُرب الکل سمی متانول برای پیشگیری از ابتلا به بیماری کرونا در روز‌های گذشته قربانیان زیادی در کشور گرفته است. در این میان تعداد بالایی نیز دچار مسمومیت ناشی از مصرف الکل صنعتی شده اند که حال تعدادی از آن‌ها وخیم گزارش شده است. حالا این موضوع با واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی و برخی فعالان رسانه‌ای و اجتماعی مواجه شده است.

به گزارش فرادید ، به گفته دکتر شادنیا رییس بخش مسمومین بیمارستان لقمان و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، برخی افراد و بیماران تصور می‌کردند که از آنجایی که محلول‌های الکلی که نقش ضدعفونی‌کننده برای دست و سطوح دارند و ویروس کرونای جدید، نسبت به ترکیبات الکلی حساس است و از بین می‌رود، می‌توان برای شُرب هم از آن استفاده کرد و بنابر همین تصور غلط و غیر علمی اقدام به شُرب الکل کرده‌اند؛ با این ذهنیت که شاید شُرب الکل بتواند از ابتلایشان به بیماری کووید-۱۹ پیشگیری کند.

براساس گزارش‌ها تاکنون ۲۸ نفر در اهواز استان خوزستان، ۲ نفر در ساوه استان مرکزی، ۷ نفر در استان البرز، یک نفر در استان کرمانشاه، ۲ نفر در استان اردبیل بر اثر شرب الکل صنعتی جان خود را از دست داده اند.

با این حال معاون دادستان عمومی و انقلاب اهواز از دستگیری پنج نفر از توزیع‌کنندگان مشروبات الکل صنعتی در این شهرستان خبر داده و فرمانده انتظامی ساوه نیز از دستگیری عامل توزیع الکل مرگ‌آور در ساوه خبر داده است

بسیاری از پزشکان گفته اند که عدم آگاهی از فرمول اتانول و متانول موجب شرب الکی سمی متانول توسط برخی از افراد شده است. دکتر فرهاد عباسی متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری دانشگاه علوم پزشکی بوشهر با اشاره به مسمومیت و فوت تعدادی از افراد به دلیل مصرف الکل گفت: " ۲نوع الکل مرسوم با نام‌های اتانول و متانول وجود دارد. الکل خاصیت ضد عفونی داشته و برای ضدعفونی سطوح و دست‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. "

وی افزود: "الکل متانول قابل مصرف نبوده و مصرف خوراکی آن به هر روشی می‌تواند موجب کوری غیرقابل برگشت و حتی مرگ شود. الکل‌های موجود، دارای درصدی از الکل متانول یا مواد دیگر تلخ کننده هستند. "

این متخصص تصریح کرد: "متاسفانه افرادی با این دیدگاه که مصرف الکل باعث پیشگیری از ابتلا به بیماری کرونا ویروس می‌شود اقدام به مصرف خوراکی الکل‌های حاوی متانول کرده‌اند که نه تنها مصونیتی برای افراد ایجاد نکرده بلکه عواقب جبران ناپذیری را برای فرد رقم خواهد زد. "

البته سید ابراهیم قدوسی رئیس اداره پیشگیری و کاهش آسیب مصرف مواد و الکل وزارت بهداشت گفته که تقاضای روزافزون محلول‌های ضد عفونی کننده منجر به سوءاستفاده عده‌ای سودجو و فرصت طلب شده است که با اضافه کردن سفیدکننده (وایتکس) به الکل‌های صنعتی رنگی، محلولی بی رنگ را به عنوان الکل طبی (بی‌رنگ) به بازار عرضه می‌کنند که فاقد نشان اخطار رنگی بوده و و موجب افزایش درصد موارد مسمومیت‌ها شده است.

اتانول یا الکل اتیلیک با فرمول C. ۲ H. ۵ OH ترکیب شیمیائی با بوی خاص و آتش‌گیری است. این الکل همان ماده‌ای است که در نوشیدنی‌های الکلی با درصد‌های مختلف پیدا می‌شود. علاوه بر این در صنایع مختلف کاربرد فراوان دارد. اتانول به دلیل نقطه انجماد پائین در صنعت ضدیخ‌سازی استفاده می‌شود. حلال بسیار خوبی است و در صنعت عطرسازی، رنگسازی و … استفاده می‌شود. محلول ۸۵٪ - ۷۰ آن به عنوان محلول ضدعفونی‌کننده کاربرد دارد. اتانول با تغییر دادن پروتئین و حل کردن چربی، میکرو ارگانیسم‌های آن‌ها را از بین می‌برد. البته این عمل فقط در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها و قارچ‌ها مؤثر است.

این ماده به صورت محدود به عنوان سوخت در موتور‌هایی با سیستم احتراق داخلی استفاده می‌شود. متانول اثرات مخربی روی بینائی دارد و از راه پوست جذب می‌شود. فوق‌العاده قابل احتراق است، اما در دمای محیط آتش نمی‌گیرد. متانول ماده‌ای سمی است و نوشیدن آن موجب نابینایی و حتی مرگ می‌شود. هنگام استفاده از متانول باید از ماسک و دستکش استفاده کرد، چون از طریق تنفس و پوست وآشامیدن نیز می‌تواند جذب شود.

‌آیا می‌توان از متانول (الکل صنعتی) بجای اتانول (الکل سفید) به منظور ضدعفونی کردن استفاده کرد؟

متانول در بین الکل ها، ضعیف‌ترین خاصیت میکروب کشی را دارد؛ لذا به ندرت بدین منظور استفاده می‌شود. علاوه براین، متانول از طریق پوست، دستگاه تنفسی، دستگاه گوارشی می‌تواند جذب شود و در بدن انسان به متابولیت‌های سمی فرمالدهید، فرمات (اسید فرمیک) و CO۲ تبدیل شود. نه تنها متانول به شدت سمّی است بلکه کمترین خاصیت ضدعفونی رو بین الکل‌ها دارد که می‌تواند سبب بروز عوارضی همچون درماتیت (التهاب پوست)، آسیب چشمی از جمله کوری، نارسایی کلیه، کما و مرگ شود.

مسمومیت، غالبا به دلیل مصرف تصادفی محصولات حاوی متانول رخ می‌دهد یا زمانی که آن را به عنوان یک جایگزین اتانول به صورت غلط مصرف کنند. دوز کشنده در انسان بطور دقیق مشخص نشده، ولی در رنج ۱-۰/۳ گرم بر کیلوگرم گزارش شده است.

متانول را نباید برای ضدعفونی سطوح استفاده کرد.

برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی و فعالان رسانه‌ای و اجتماعی گفته اند که نقش صداوسیما در آگاهی مردم در مورد عدم شرب الکل صنعتی انکار ناپذیر است و بخش اعظم این اتفاقات را متوجه انفعال سازمان صداوسیما در اطلاع رسانی دانسته اند.

مجید غمخوار خبرنگار حوادث در توئیتر به عدم اطلاع رسانی فوتی‌های ناشی از شرب الکل صنعتی واکنش نشان داده و نوشته است: "۳۰ هموطن به خاطر مصرف الکل جان خودشون رو از دست دادند و این خبر هیچ جایگاهی در صدا و سیما ندارد. "

البته برخی هم نهاد‌های نظارتی و وزارت صمت را مقصر فوتی‌های ناشی از شرب الکل صنعتی معرفی کرده اند وگفته اند که الکل تقلبی چگونه سر از بازار درآورده است، بدون اینکه نهاد‌های نظارتی و وزارت صمت اطلاعی از این موضوع داشته باشند.