نشت ویروس کرونا از آزمایشگاهی در ووهان؟!

نشریه مورنینگ پست جنوب چین خبر تحقیقات نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا درباره این تئوری را برجسته کرده است

فاکس‌نیوز روز چهارشنبه، در گزارشی اختصاصی به نقل از منابع خود نوشته "به احتمال قوی ویروس جدید کرونا از طریق آزمایشگاه تحقیقاتی فوق حساسی که در ووهان قرار دارد و سال‌هاست روی ویروس‌های کرونا کار می‌کند به بیرون راه پیدا کرده" است.

یک روز پس از گزارش فاکس‌نیوز دستگاه‌های اطلاعاتی و نظامی آمریکا هم به رسانه‌های این کشور گفته‌اند در حال بررسی صحت یا سقم این فرضیه هستند. حتی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا هم در جریان کنفرانس خبری روزانه کمیته مقابله با کرونا به خبرنگار فاکس گفت: کاخ‌سفید این فرضیه را مد نظر قرار خواهد داد.

مایک پومپئو، وزیرخارجه آمریکا هم روز چهارشنبه در گفتگو با فاکس‌نیوز از چین خواست در رابطه با نحوه پیدایش کووید۱۹ با جهان به طور شفاف همکاری کند.

اما ژائو لیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، روز پنچنشبه، ۱۶ آوریل، در واکنش به اظهارات دونالد ترامپ و مایک پومپئو، گفت: علاوه بر سازمان جهانی بهداشت، بسیاری از کارشناسان و خبرگان علوم پزشکی گفته‌اند که هیچ سند علمی برای اثبات این که ویروس جدید کرونا در آزمایشگاه تولید و یا از آنجا به بیرون نشت کرده باشد وجود ندارد.

سخنگوی وزارت خارجه چین همچنین تاکید کرده که تحقیق درباره سرمنشاء ویروس کرونا جدید "باید به دانشمندان سپرده شود"؛ کنایه‌ای به آمریکا که یعنی قبول چنین ادعایی از دهان مقام‌های سیاسی، چون دونالد ترامپ و مایک پومپئو -که ممکن است مقاصدی غیرعلمی هم در گوشه ذهن‌شان داشته باشند- اعتباری ندارد.

تئوری که فاکس نیوز اکنون به دنبال اثبات آن است و نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا هم گفته‌اند در پی تحقیق صحت یا سقم آن هستند جدید نیست. در حقیقت این یکی از نخستین تئوری‌هایی بود که در رسانه‌های دست راستی آمریکا مطرح شد، اما اکنون با انتشار نتایج چند تحقیق و برملا شدن چند سند مکاتباتی وزارت خارجه آمریکا، ابعاد جدیدی به خود گرفته است.

این که یافته‌های چند روز اخیر در خدمت اثبات این تئوری هستند یا این که کاخ‌سفید و محافظه‌کاران با استفاده از این یافته‌های جدید به دنبال وجاهت بخشیدن به این تئوری هستند، پرسشی است که این روز‌ها بسیاری از روزنامه‌نگاران تحقیقی در جهان به دنبال پاسخ آنند.

دیوید ایگناسش از تردید در روایت رسمی چین درباره نحوه آغاز شیوع کرونا خبر داده است

تئوری آزمایشگاه ویروس‌شناسی ووهان چیست؟
از همان روز‌های آغاز شناسایی ویروس جدید کرونا در ووهان چین گمانه‌زنی‌ها درباره نحوه پیداش آن و نقطه صفر انتقال به انسان آغاز شد.

روزنامه دیلی میل بریتانیا در گزارشی که روز ۲۳ ژانویه گذشته منتشر کرد به آزمایشگاه ویروس‌شناسی ووهان اشاره کرد و همزمان از گزارش کارشناسانی که در سال ۲۰۱۷ از آنجا بازدید و نسبت به کیفیت پروتکل‌های محافظتی آن هشدار داده بودند نوشت.

سه روز بعد نشریه واشنگتن‌تایمز (۲۶ ژانویه) گزارش دیگری منتشر کرد. عنوان آن این چنین بود: "ویروس کرونا ممکن است به آزمایشگاهی مرتبط باشد که به برنامه‌های جنگ بیولوژیکی چین تعلق دارد".

بیل گرتز، گزارشگر امنیت ملی واشنگتن‌تایمز که ۳۵ سالی است برای این نشریه می‌نویسد در این گزارش مدعی شده بنابر اخباری که در سال‌های اخیر منتشر شده آزمایشگاه تحقیقاتی در شهر ووهان به برنامه‌های فوق حساس جنگ‌های بیولوژیکی اختصاص دارد و از معدود آزمایشگاه‌هایی است که اجازه تحقیق بروی ویروس‌های کشنده‌ای، چون خانواده ویروس‌های کرونا را دارد.

گمانه‌زنی‌ها و نظریات توطئه در همان زمان از "ساخته دست بشر" بودن ویروس کرونا ۲۰۱۹ سخن به میان آوردند. اما کمی بعد مطالعات ویروس‌شناسان آمریکایی این احتمال را رد کرد. به طوری که نشریه واشنگتن تایمز هم ناچار به افزدون اصلاحیه به گزارش بیل گرتز کرد.

از حدود سه هفته پیش (۲۵ مارس)، در بالای گزارش آقای گرتز این توضیح سردبیری واشنگتن تایمز دیده می‌شود که: "از زمان انتشار این گزارش، دانشمندان در خارج از چین شانس مطالعه بر ویروس کرونا ۲۰۱۹ را پیدا کرده‌اند.

آن‌ها نتیجه گرفته‌اند که نشانی از ساخته دست بشر بودن یا دستکاری شده بودن این ویروس در آزمایشگاه وجود ندارد. با این حال، پرسش درباره نحوه شروع و شیوع آن هنوز کاملا آشکار نیست و این که آیا می‌توانسته از این آزمایشگاه چین که محل مطالعه ویروس‌های کرونا بوده به بیرون نشت پیدا کرده باشد، هنوز محل بحث است. "

جاش روگین در واشنگتن پست از وجود مکاتبات داخلی وزارت خارجه در باره آزمایشگاه ووهان خبر داده است

چرا فرضیه سلاح بیولوژیکی بودن کووید۱۹ طرفداری ندارد؟
سه روز پس از انتشار گزارش واشنگتن تایمز، آدام تایلر، گزارشگر روزنامه واشنگتن‌پست در یادداشتی به رد نظریه‌هایی که ویروس کرونا را به جنگ‌های بیولوژیکی و آزمایشگاه ووهان مرتبط دانسته بودند پرداخت.

در این گزارش دکتر ریچارد ایبرایت، بیولوژیست دانشگاه راتگرز نیوجرسی به واشنگتن‌پست می‌گوید: "بر اساس نقشه زنتیکی و دیگر مشخصاتی که از ویروس کرونا جدید منتشر شده هیچ متغیر و نشانی از این که آن یک ویروس مهندسی شده باشد وجود ندارد. "

تیم تروان، متخصص ایمنی بیولوژیکی از دانشگاه مریلند هم به این روزنامه گفته "اکثر کشور‌های جهان برنامه تولید سلاح‌های بیولوژیکی خود را متوقف کرده‌اند چرا که ثمری در آن‌ها نیافتند... و این که اکثر بیماری‌های هولناک جدید اغلب سرمنشاء در طبیعت دارند. "

دکتر ایبرایت همچنین به واشنگتن‌پست گفته: "انستیتو ویروس‌شناسی ووهان یکی از موسسات معتبر در سطح جهانی است که تحقیقاتی در همین سطح را در زمینه ایمن‌شناسی و ویروس‌شناسی انجام می‌دهد. "

این متخصص ویروس‌شناسی دانشگاه نیوجرسی تایید کرده که در انستیتو ویروس شناسی ووهان بروی خفاش‌ها با هدف مطالعه خانواده ویروس‌های کرونا تحقیق می‌شود.

با این حال، واشنگتن‌پست نوشته موسسه ویروس‌شناسی ووهان یکی از مراکز علمی نسبتا شفاف و قابل دسترس در چین است و با انستیتو ملی تحقیقات گالوستون در دانشگاه پزشکی تگزاس مرتبط است و مهندسان فرانسوی هم در ساخت آن مشارکت داشته‌اند.

"آزمایشگاه بیوایمنی ملی ووهان یک مرکز تحقیقاتی منفرد است که موفق به کسب سطح ۴ ایمنی بیولوژیکی شده و بر همین اساس مجوز کارکردن روی عوامل بیماری‌زا، چون ایبولا را دارد... این آزمایشگاه دارای پروتکل‌های ایمنی با استاندار‌های جهانی است که حتی هوا داخل آن پیش از راه یافتن به دنیای خارج از فیلتر‌های ویژه عبور می‌کند. "

با وجود تاکید دانشمندان و متخصصان غربی بر رد فرضیه تولید ویروس کرونا جدید در آزمایشگاه و همچنین حمایت آن‌ها از کیفیت حفاظتی آزمایشگاه ووهان، این تئوری در دو ماه گذشته بار‌ها در رسانه‌های مختلف و شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد و طی یکی دو هفته گذشته با توجه به چند خبر جدید دوباره قوت گرفته است.

آدام تیلر در واشنگتن پست به تئوری‌های موجود درباره منشاء پیدایش کووید۱۹ با تردید نگاه کرده

مکاتبات سال ۲۰۱۸ وزارت خارجه درباره آزمایشگاه ووهان چیست؟
احتمالا مهمترین گزارشی که دوباره توجه‌ها را به تئوری آزمایشگاه ووهان جلب کرد مربوط به جاش روگین، ستون‌نویس واشنگتن پست است که روز سه‌شنبه (۱۴ آوریل) از وجود دو مکاتبه دیپلماتیک میان سفارت آمریکا در چین و وزارت خارجه این کشور در واشنگتن به سال ۲۰۱۸ خبر داده است.

"دو سال پیش از آن که ویروس کرونا دنیا را زیر و رو کند مقام‌های سفارت آمریکا از آزمایشگاه تحقیقاتی ووهان چندین بار دیدن کردند و نتیجه آن دو گزارش رسمی به واشنگتن بود که در آن‌ها نسبت به فقدان ایمنی کافی در این آزمایشگاه هشدار داده شده بود؛ آزمایشگاهی که مطالعات پرخطری را روی ویروس‌های خانواده کرونا که از خفاش‌ها سرچشمه می‌گیرد، انجام می‌دهد.

این گزارش‌ها (در حالی که هنوز شواهد و مدارک کافی برای اثبات‌شان موجود نیست) موجب شکل‌گیری بحث‌هایی در داخل دولت آمریکا شده مبنی بر این که آیا می‌توان آزمایشگاه ووهان را سرچشمه شیوع ویروس کرونا ۲۰۱۹ دانست. "

جاش روگین در این گزارش خبر داده که در ژانویه سال ۲۰۱۸ سفارت آمریکا در پکن تصمیم می‌گیرد در اقدامی نامعمول، هیات علمی-دیپلماتیک خود را به آزمایشگاه ووهان بفرستد. انستیتو ویروس‌شناسی ووهان در سال ۲۰۱۵ به عنوان نخستین آزمایشگاه چینی معرفی شد که موفق به کسب بالاترین استاندار‌های جهانی مربوط به ایمنی تحقیقات بیولوژیکی دست پیدا کند - یعنی سطح ۴ که بالاترین درجه ایمنی بیولوژیکی برای یک آزمایشگاه است.

بنا بر گزارش واشنگتن پست، آخرین این بازدید‌ها به ۲۷ مارس ۲۰۱۸ باز می‌گردد که هیات آمریکایی را جمیسون فوس، کنسول آمریکا در ووهان و ریک سوئیتزر، مشاور سفارت پکن بر عهده داشتند... این بازدید‌ها به دو یادداشت هشدارآمیز از سوی سفارت آمریکا در پکن منجر شد که تلاش داشت توجه واشنگتن را به نقایص پروتکل‌های ایمنی بیولوژیکی در آزمایشگاه ووهان جلب کند و از وزارت خارجه بخواهد که برای کمک به چین جهت برطرف کردن این کاستی‌ها مساعدت کند.

در این یادداشت‌ها به مساله تحقیقات بروی ویروس‌های کرونا با منشاء خفاش هم اشاره شده است. با این حال هنوز معلوم نیست که در آن ایام، یعنی بهار دو سال پیش چه قدر به این هشدار‌ها توجه شده است.

ماه‌های ژانویه، فوریه و مارس، آخرین ماه‌های حضور ریک تیلرسون، وزیر خارجه سابق آمریکا در این وزارتخانه بود. مایک پومپئو که از ۲۶ آوریل همان سال وزیرخارجه شد روز چهارشنبه در گفتگو با فاکس‌نیوز گفت: بر سر این که با این هشدار‌ها چه برخوردی در وزارتخانه شده تحقیقات داخلی شکل گرفته است.

مجله فوربس هم که معمولا درباره اقتصاد جهان می‌نویسد به تئوری آزمایشگاه ووهان توجه کرده

چرا روایت پکن از نقطه آغاز شیوع کووید۱۹ در آمریکا خریداری ندارد؟
دیوید ایگناشس، گزارشگر پرسابقه واشنگتن‌پست دو هفته پیش (دوم آوریل) در گزارشی از تردید‌ها پیرامون روایت دولت چین درباره نقطه آغاز شیوع ویروس جدید کرونا نوشت و آن را "متزلزل" خواند.

"داستان نحوه پیدایش ویروس جدید کرونا در ووهان چین، موجب شکل‌گیری نبرد تبلیغاتی شدیدی میان آمریکا و چین شده است. هر دو طرف تندترین اتهامات را به هم نسبت داده‌اند؛ اتهاماتی که از زمان ادعای نادرست روسیه در سال ۱۹۸۵ درباره ساخت ویروس اچ‌آی‌وی/ ایدز توسط سازمان سیا، سابقه نداشته است. "

آقای ایگناشس در ادامه به اتهام‌هایی که پکن و واشنگتن علیه هم روا داشته‌اند اشاره کرده از جمله ادعای سخنگوی وزارت‌خارجه چین که گفته بود ممکن است سربازان آمریکایی که برای حضور در مسابقات ورزشی ارتش‌های جهان به ووهان رفته بودند عامل ورود ویروس جدید کرونا به این شهر باشند. ادعایی که نادرست است.

البته واشنگتن هم در برابر این اتهام ساکت نماند و هم دونالد ترامپ و هم وزیر خارجه او، مایک پومپئو با «ویروس چینی» یا «ویروس ووهان» خواندن کووید۱۹ هم پکن را عصبانی کردند و هم در داخل آمریکا انتقاد‌ها از واکنش‌های «نژادپرستانه و مهاجرستیزانه» مقام‌های آمریکایی را موجب شدند.

واشنگتن‌پست در ادامه این گزارش نوشته: "باید تصریح کرد که مقام‌های اطلاعاتی آمریکا معتقدند که هیچ مدرکی دال بر این که ویروس جدید کرونا در یک آزمایشگاه و با هدف ساخت سلاحی بیولوژیکی ساخته شده باشد وجود ندارد. مطالعات محکمی این فرضیه را رد کرده و تئوری انتقال از خفاش به انسان را معتبر دانسته‌اند...

با این حال، این که همه‌گیری چه طور آغاز شده هنوز سوال مهمی است. پاسخ به این معما می‌تواند کلید حل بحران باشد. آنچه اکنون بیشتر نمایان شده این است که روایت اولیه دولت چین که بازار فروش حیوانات وحشی ووهان را محل آغاز این همه‌گیری می‎داند، تئوری متزلزلی است. "

در ادامه گزارش دو هفته پیش واشنگتن‌پست، دیوید ایگناسش دلایل "متزلزل بودن روایت دولت چین از نقطه صفر و شروع" این همه‌گیری چنین تشریح کرده: "دانشمندان کووید۱۹ را مرتبط با خانواده ویروس‌های کرونا که در خفاش‌ها دیده شده دانسته‌اند؛ آن هم از طریق نقشه ژنتیکی ویروس جدید.

اما موضوع اینجاست که در بازار محلی فروش حیوانات وحشی ووهان اصلا خفاش خرید و فروش نمی‌شود. البته ممکن است حیوانی که در ارتباط مستقیم با خفاش‌ها بوده آنجا یافت شود (مثل پنگولین). گزارش منتشر شده در مجله (علمی) لنست در ماه ژانویه هم می‌گوید نخستین بیمار کووید۱۹ (که روز اول دسامبر در ووهان بستری شده بود) هرگز ارتباطی با این بازار محلی نداشته است. "

گزارش‌هایی از این دست به تئوری آغاز سرایت ویروس جدید کرونا در پی یک "غفلت یا حادثه آزمایشگاهی" قوت می‌دهند. در گزارش واشنگتن‌پست به شگفتی دانشمندان از این واقعیت اشاره شده که مرکز کنترل و پیش‌گیری بیماری‌های چین در ۳۰۰ صد متری بازار فروش حیوانات وحشی ووهان واقع شده است.

محققان این مرکز و همچنین انستیتو ویروس‌شناسی ووهان که کمی آن طرف‌تر قرار دارد طی چند ماه گذشته مقالاتی منتشر کرده‌اند که در آن‌ها از جمع‌آوری خفاش‌های گوناگون از نقاط مختلف چین و تحقیق بروی آن‌ها خبر داده‌اند. دیوید ایگناسش این سوال را طرح کرده که "آیا امکان دارد که یکی از نمونه‌های آزمایشگاهی یا پسمانده یکی از این نمونه‌ها به بیرون نشت کرده باشد و سرمنشاء آغاز کووید۱۹ شده باشد؟ "

ریچاد ایبرایت، استاد بیوایمنی و میکروبیولوژیست دانشگاه راتگرز در نیوجرسی به واشنگتن‌پست گفته: "مبتلا شدن نخستین انسان می‌توانسته ناشی از یک اتفاق و تصادفی بوده باشد" به این ترتیب که از یک خفاش به یک انسان سرایت کرده باشد یا از طریق یک حیوان واسطه. اما به گفته آقای ایبرایت "این احتمال هم وجود دارد که این حاصل یک سانحه آزمایشگاهی بوده باشد. برای مثال، "یک کارمند یا کارگر آزمایشگاه آلوده شده باشد".

این محقق آمریکایی گفته که در نزدیکی آزمایشگاه ویروس شناسی ووهان که از تدابیر فوق ایمنی سطح ۴ بین‌المللی برخوردار است، یک آزمایشگاه تحقیقاتی دیگر هم هست که سطح ایمنی آن ۲ است. به این معنی که تدابیر ایمنی و محافظتی آن برای جلوگیری از سانحه بسیار کمتر از آزمایشگاه ویروس شناسی ووهان است.

ریچارد ایبرایت برای واشنگتن‌پست روایت کرده که در ماه دسامبر گذشته ویدیویی از چند کارمند مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های چین دیده که در حال جمع آوری خفاش‌های حامل خانواده ویروس‌های کرونا بوده‌اند و تجهیزات و البسه ایمنی نامناسبی به تن داشته‌اند.

"علاوه بر آن من دو مقاله چینی دیدم که از تلاش‌های قهرمانانه یکی از محققان مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های ووهان به نام تیان جونهوآ یاد می‌کرد و نشان می‌داد او در یک غار مشغول گرفتن خفاش‌ها بوده در حالی که تجهیزات ایمنی خود را جا گذاشته بود و ادرار خفاش از روی سر و صورتش می‌چکید".

وال استریت ژورنال با اشاره به رکورد جدید مرگ طی ۲۴ در آمریکا به پیامد‌ها اقتصادی کرونا بر اقتصاد این کشور پرداخته

در جستجوی حقیقت یا جدال در پروپاگاندا؟
گزارش اختصاصی روز چهارشنبه فاکس‌نیوز به جای تئوری "ساخت کووید۱۹ در آزمایشگاه ووهان" (که در گزارش اواخر ماه ژانویه واشنگتن‌تایمز و روزنامه دیلی میل بریتانیا طرح شده بود) بر فرضیه وقوع یک "سانحه آزمایشگاهی" در این مرکز تحقیقاتی در ووهان تاکید می‌کند.

فاکس نیوز که حامی جدی دونالد ترامپ و اصلی‌ترین رسانه جمهوری‌خواهان و محافظه‌کاران آمریکا است مستنداتی که گزارش‌گران واشنگتن‌پست درباره مکاتبات رسمی سفارت آمریکا در پکن با وزارت خارجه ارایه کرده‌اند و همچنین اظهارات کارشناسان طی دو هفته اخیر را به عنوان شواهد پشتیبان فرضیه "سانحه آزمایشگاهی ووهان" طرح می‌کند.

فاکس‌نیوز همچنین به اظهارات مقامات اطلاعاتی و نظامی که نام‌شان را فاش نکرده اشاره می‌کند و به نقل از آن‌ها از جدی بودن تحقیقات نهاد‌های جاسوسی آمریکا بروی این این فرضیه خبر می‌دهد.

ژنرال مایک میلی، رئیس ستادمشترک نیرو‌های مسلح آمریکا روز چهاردهم آوریل به خبرنگاران گفت که از تئوری‌های مربوط به آزمایشگاه ووهان مطلع است و نهاد‌های نظامی و اطلاعاتی مشغول بررسی دقیق منابع اطلاعاتی و گزارش‌های خود در این باره هستند. هر چند او گفت: "تا اینجا به جمع‌بندی که قابل نتیجه‌گیری محکم شود نرسیده‌ایم و به نظر می‌رسد که منبع این اپیدمی طبیعی بوده، اما همچنان در حال بررسی هستیم".

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا هم در کنفرانس خبری روز پانزدهم آوریل خود از پاسخ به این سوال که آیا در تماس تلفنی با شی جین‌پینگ، همتای چینی خود، از موضوع آزمایشگاه ووهان سخنی به میان آمده یا نه، امتناع کرد.

جمعه، وزارت خارجه چین با رد کردن دوباره این اتهام‌ها از کاخ‌سفید انتقاد کرد که با پر و بال دادن به این تئوری اثبات نشده، بنا دارد توجه‌ها را از "اهمال و کم کاری‌های" خود در مواجهه با کرونا منحرف کند.

در حقیقت پکن و برخی منتقدان آقای ترامپ می‌گویند احتمالا هیچ چیز بهتر از یک نظریه توطئه نمی‌تواند اذهان عمومی را از بدترین هفته کرونا در آمریکا که بنابر برخی مدل‌ها هفت روز آینده خواهد بود، منحرف کند.

نیازی هم به اثبات این تئوری نیست، چرا که می‌توان بعد از آغاز فروکش کردن منحنی کرونا، با تاکید بر کاهش آمار‌ها و سخن گفتن از چگونگی بازگشت به وضعیت نرمال، بحث را دوباره عوض کرد و اجازه داد که این تئوری دوباره به حاشیه رود.

به ویژه که رسانه‌های آمریکا ظهر جمعه، ۱۷ آوریل، گزارش کردند شمار جان باختگان کووید۱۹ در این کشور باز هم به سقف جدیدی افزایش یافته است؛ ۴۵۹۱ مرگ طی ۲۴ ساعت گذشته.

با این حال، چین هم با طفره رفتن از ارایه شفاف اطلاعات مرتبط با چگونگی آغاز شیوع ویروس کرونا، به تقویت گمانه‌زنی‌ها در این باره کمک کرده است.

در این میان، فرانسه که مهندسان آن در ساخت آزمایشگاه ویروس‌شناسی ووهان نقش داشته‌اند، گفته شواهدی برای مرتبط دانستن همه‌گیری ویروس کرونا جدید و آزمایشگاه تحقیقاتی ووهان وجود ندارد. هر چند امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری این کشور، روز گذشته، پنجشنبه ۱۶ آوریل، از چین به علت عدم شفافیت در ارایه اطلاعات مربوط به روز‌های نخست شیوع این ویروس انتقاد کرد.