بیسمارک؛ سیاستمداری برای تمام فصول

١٣٠سال پیش درچنین روزی، برابر بیست‌وچهارم آگوست ١٨٩٠ میلادی، اتو فون بیسمارک، سیاستمدار برجسته آلمانی که نزدیک به ٣٠سال در مناصبی، چون وزارت خارجه، نخست‌وزیری و صدارت عُظمی، راهبری آلمان درعرصه چالش‌های جهانی را برعهده داشت، با فشار ویلهلم دوم امپراتور پروس مجبور به استعفا از پست صدراعظمی شد.

ویلهلم دوم برخلاف پدربزرگ خود ویلهلم اول که بدون اجازه بیسمارک آب نمی‌خورد، بیرون آمدن از زیر سایه سیاستمداری باکفایت را به صلاح مُلک و ملت ترجیح داد و البته که نتیجه طرز تفکر شخص‌محور خود را بعدا با واردکردن پروس به جنگ جهانی اول و متحمل‌شدن شکستی سهمگین به‌عینه مشاهده کرد.

برای درک اهمیت بیسمارک در تاریخ معاصر آلمان فقط کافی است نتایج «کنفرانس برلین» که ١٣٦ سال پیش در فوریه ١٨٨٤ میلادی برگزار شد را مرور کنیم. کنفرانسی که طی آن نمایندگان کشور‌های اروپایی شامل آلمان، انگلستان، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، بلژیک و پرتغال گرد هم آمدند و قاره آفریقا را بین خود تقسیم کردند.

مبتکر تشکیل این کنفرانس کسی نبود جز بیسمارک صدراعظم وقت آلمان که تصمیم داشت بدون بروز تنش با رقبایی، چون انگلستان و فرانسه، سهم آلمان را از قاره سیاه بردارد. همچنین اعلان جنگ فرانسه به آلمان در زمان حکمرانی ویلهلم اول که برخاسته از فوران کینه‌های قدیمی بین برلین و پاریس بود، تنها به واسطه حضور سیاستمداری کارکشته، چون بیسمارک بدون شلیک حتی یک گلوله با پیروزی آلمانی‌ها به پایان رسید.

قدرت اقتصادی و سیاسی پروس که به لطف زعامت بیسمارک بر دولت حاصل آمده بود، دست برتر را برای آلمان در اروپا و حتی جهان به ارمغان آورده بود. این موضوعی نبود که برای فرانسوی‌ها قابل تحمل باشد.

از طرفی ناگفته نماند اعمال نفوذ بیسمارک و تلاش او برای خنثی‌کردن نقشه‌های ناپلئون سوم امپراتور فرانسه که یکی از مهم‌ترین آن‌ها در فسخ معامله پاریس و آمستردام بر سر خرید لوکزامبورگ نمود یافت، صبر دولت فرانسه را به سر آورد و راهی جز اعلام جنگ به برلین پیش‌پای آن قرار نداد.

اما هیبت و هیمن‌هایی که آلمانِ تحت ریاست بیسمارک از خود به جهان نشان داده بود، باعث شد ارتش ناپلئون سوم پیش از آنکه با سربازان پروسی روبه‌رو شود، خود را ببازد و فرماندهان فرانسوی مجبور شدند بابت چرایی بروز جنگی چنین پوچ که از دید سربازان فرانسوی برای ارضای بغض ناپلئون سوم از بیسمارک بود، به زیردستان خود جواب پس بدهند.

نتیجه اینکه سربازان فرانسوی بدون شلیک حتی یک گلوله در منطقه سدان به محاصره درآمدند و چند روز بعد با رژه ارتش پروس در خیابان‌های پاریس، طومار سلطنت ناپلئون سوم درهم پیچیده شد.