نمایش مرد آفریقایی در قفس میمون‌ها

فرادید | یک قرن و کمی بیشتر از بازتاب اخبار نگهداری یک مرد جوان آفریقایی در قفس میمون‌ها در باغ وحش برانکس در نیویورک گذشته است و حالا تازه این باغ وحش عذرخواهی خود را اعلام کرده است.

بعد از شروع اعتراضات جهانی نسبت به کشته شدن سیاه‌پوست آفریقایی، جورج فلوید، به دست پلیس آمریکا، و انتشار ویدیویِ لحظه کشته شدنِ او به دست پلیس آمریکا که یکبار دیگر معضل نژادپرستی در آمریکا را برجسته کرد، انجمن محافظت از حیات‌وحشِ آمریکا به دلیل به نمایش گذاشتن اوتا بنگا، یک بومی اهل کنگو، در سال ۱۹۰۶ عذرخواهی کرد.

درست در زمانی که لحظات حساس حسابرسی محسوب می‌شد، کریستن سامپر، رئیس و مدیراجرایی انجمن حفاظت از حیات وحش گفت: مهم است که «درباره تاریخ انجمن و قدمتِ نژادپرستی در موسسه‌مان عمیقاً فکر کنیم.» او قول داد این انجمن، که باغ وحش برانکس در نیویورک را اداره می‌کند، خودش را متعهد می‌داند درباره رویدادی که مابین ۹ سپتامبر تا ۲۸ سپتامبر سال ۱۹۰۶ (مدت زمانی که اوتا بنگا در معرض نمایش بود) بازتاب خبری گسترده‌ای در سراسر اروپا و ایالات متحده داشت و منجر به شکل‌گیری عناوین خبری شوک‌آور در رسانه‌ها گردید، اقدام به شفاف‌سازی خواهد کرد.

اما این عذرخواهیِ دیرهنگام بعد از سال‌ها مانع‌تراشی صورت گرفت. طی بیش از یک قرن بهانه‌های مختلفی برای ماقبله با انتقاد‌ها مطرح شد که برخی از آن‌ها به شرحی است که در ادامه می‌خوانیم.

«او کارگر باغ وحش بود»

انجمن محافظت از حیات وحش به جای آنکه از این داستان برای درس‌آموزی بهره بگیرد، یک قرن تلاش کرد با ارائه داستان‌های انحرافی بر آن سرپوش بگذارد. یک نامه از سال ۱۹۰۶ که در بایگانیِ باغ وحش نگهداری می‌شود نشان می‌دهد که مسئولان بعد از افزایش انتقاد‌های خشمگینانه تصمیم می‌گیرند اعلام کنند که اوتا بنگا یکی از کارگران باغ وحش بوده است. این حقه ده‌ها سال به مثابه حقیقت پذیرفته می‌شود.

اوتا بنگا که بود؟

* اوتا بنگا در ماه مارس ۱۹۰۴ توسط یک تاجر آمریکایی به نام ساموئل ورنر از مکانی که در آن زمان کنگوی بلژیکی نامیده می‌شد ربوده شد. سن او مشخص نیست او احتمالاً در زمان ربوده شدن بین ۱۲ تا ۱۳ سال سن داشته است.

*او با کشتی به نیواورلئان منتقل شد تا اواخر همان سال در یک نمایشگاه جهانی در سنت لوئیز در کنار ۸ مرد سیاه‌پوست دیگر به نمایش گذاشته شود.

*نمایشگاه کل زمستان آن سال طول کشید و در آن گروه بدون لباس کافی و یا سرپناه مناسب در معرض دید عموم قرار می‌گرفت.

*سپس در سپتامبر سال ۱۹۰۶ او به مدت ۲۰ روز در باغ وحش برانکس در نیویورک به نمایش گذاشته شد و تعداد زیادی برای تماشای او به باغ وحش مراجعه کردند.

*انتقاد‌های خشمگینانه از سوی وزرای مسیحی به نمایش او پایان داد و او به یک مرکز بهزیستی مخصوص نگهداری از کودکان بی‌سرپرستِ رنگین‌پوست که توسط آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار اداره می‌شد منتقل شد.

*در ژانویه ۱۹۱۰ او به مدرسه مذهبی لینچبرگ و کالجی که مخصوص سیاه‌پوستان بود پیوست.

*آنجا او به پسران آموخت که چطور شکار و ماهیگیری کنند و داستان‌هایی از ماجراجویی‌های خود در وطنش را تعریف می‌کرد.

*او به دلیل دوریِ طولانی‌مدت از خانه دچار افسردگی شد و در مارس ۱۹۱۶ با شلیک گلوله به خود به زندگی‌اش پایان داد. او در زمان خودکشی در حدود ۲۵ سال داشت.

بعد از مرگ اوتا بنگا در سال ۱۹۱۶، نیویورک تایمز با انتشار یک مقاله به داستان نمایش او در باغ وحش پایان می‌دهد. این مقاله می‌گوید: «اشتغال او در باغ وحش باعث شد که گزارش‌های بی‌اساسی درباره اینکه او در باغ وحش به نمایش درآمده است مطرح شود.»

اوتا بنگا (سمت راست) به همراه چند سیاهپوست دیگر که در نمایشگاهی در آمریکا به عنوان «آدم کوتوله» به نمایش درآمدند.

اما داستانی که نیویورک تایمز چاپ کرد در تضاد با چندین مقاله‌ای بود که یک دهه پیش از آن در روزنامه‌ها در سراسر آمریکا و اروپا منتشر شده بود. نیویورک تایمز خود به تنهایی ده‌ها مقاله درباره نمایشگاه منتشر کرده بود که نخستین مقاله آن در ۹ سپتامبر سال ۱۹۰۶ با عنوانِ «مرد بومی در قفس شریکی با میمون‌ها در باغ وحشِ برانکس» منتشر شد.

بعد در سال ۱۹۷۴، ویلیام بریجز، رئیس بازنشسته باغ وحش مدعی شد که نمی‌توان با قطعیت گفت که چه اتفاقی افتاده است. او در کتابی با عنوان «گردهمایی حیوانات» می‌پرسد: «آیا اوتا بنگا مانند یک حیوان نادر و عجیب به نمایش درآمد؟» این پرسشی بود که او به عنوان مردی که بر بایگانیِ باغ وحش ریاست داشت، بهترین پاسخ را می‌توانست به آن بدهد.

او با نادیده گرفتنِ تلی از شواهد که در بایگانیِ انجمن جانورشناسی وجود داشت، در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «بعید به نظر می‌رسد که این مرد در ساعات خاصی در پشت میله‌های قفس زندانی شده باشد تا بازدیدکنندگان بیایند و به او خیره شوند.»

درواقع مقاله مدیر باغ وحش در نشریه خود انجمن جانور‌شناسی منتشر شد. با‌این‌وجود بریجز، نوشت: «با این فاصله زمانی با قطعیت نمی‌توان نظر داد، غیراز‌اینکه همه چیز با نیت خیر انجام شد، زیرا اوتا بنگا برای مردم نیویورک جذابیت داشت.»

«دوستی اسیر و زندان‌بان»

روایت‌های فریبکارانه درباره علل حضور اوتا بنگا در باغ وحش نیویورک توسط نوه ساموئل ورنر - همان مردِ تا دندان مسلحی که به کنگو رفت و اوتا بنگا و چند نفر دیگر را اسیر کرد و در سال ۱۹۰۴ در نمایشگاهی بین‌المللی در سنت لوئیز به نمایش گذاشت - گردآوری و در کتابی در سال ۱۹۹۲ منتشر شد.

در این کتاب رابطه بین اوتا بنگا و ورنر به طرز مضحکی رابطه‌ای دوستانه توصیف شده است. بعد از انتشار این کتاب حداقل یک روزنامه نوشت که ورنرِ جوان ادعا کرده اوتا بنگا - که در با نهایت توان در مقابل اسارت خود مقاومت کرده بود - از اجرایش در نیویورک لذت برده است؛ بنابراین برای بیش از یک قرن، همان موسسه و مردانی که از اوتا بنگا و فرزندانش بی‌رحمانه بهره‌کشی کردند، اسناد تاریخی را با روایت‌های نادرست و غیرحقیقی که در سراسر جهان به گردش درمی‌آمد، مخدوش کردند.

حتی اکنون نیز آقای سامپر فقط به دلیل به نمایش گذاشتن اوتا بنگا «برای چند روز» در نمایشگاه عذرخواهی کرده و نه برای ۳ هفته‌ای که اوتا بنگا در یک قفس با میمون‌ها اسیر بود. باغ وحش اکنون اسنادی را به صورت دیجیتالی منتشر کرده که در میان آن‌ها نامه‌هایی است که جزئیات فعالیت‌های روزنامه اوتا بنگا و مردانی که او را اسیر کرده بودند توضیح داده است.

بسیاری از این نامه‌ها در کتابِ من با عنوان «زندگی شگفت‌آور اوتا بنگا» که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد، وجود دارند. ۵ سال از انتشار این کتاب می‌گذرد و در طی این مدت مسئولان باغ وحش همواره از مواجه شدن با درخواست‌های رسانه‌های جمعی یا ابراز پشیمانی خودداری کرده‌اند.
من این فرصت را داشتم تا قفسی که اورتگا در آن زندگی می‌کرد و به نمایش گذاشته شده بود را ببینم، اما این ساختمان از آن زمان به روی عموم بسته شده است.

«بهترین اتاق در خانه میمون‌ها»

اکنون آقای سامپر می‌گوید: «ما از اینکه بسیاری از مردم و نسل‌ها با دیدن این رفتار‌ها یا ناتوانی ما در محکوم کردن و تقبیح این رفتارها، آزرده شدند، از صمیم قلب ابراز شرمساری می‌کنیم.» او همچنین به شدت از اعضای موسس این باغ وحش شاملِ مادیسون گرانت و هنری فرفیلد آزبورن که هر دو از طرفداران دوآتشه به‌نژادی بودند انتقاد کرده است. او می‌گوید آن‌ها نقش مستقیمی در به نمایش درآمدن اوتا بنگا داشتند.

گرانت پا را در طرفداری از به‌نژادی بسیار فراتر نهاد و کتابی با عنوان The Passing of The Great Race نوشت که شرح شبه‌علمی [اصلاح نژادی]بود که بعد‌ها آزبورن و حتی آدولف هیتلر آن را تحسین کردند. آزبورن به مدت ۲۵ سال ریاست موزه تاریخ طبیعی آمریکا را برعهده داشت و در سال ۱۹۲۱ دومین کنفرانس بین‌المللی به‌نژادی را در آن برگزار کرد.

سامپر اشاره‌ای به نقش ویلیام هورنادِی - موسس باغ وحش که یکی از جانورشناسان پیشرو در آمریکا بود- نکرده است. این‌درحالیست که هورنادی قفسی که اوتا بنگا در آن نگهداری می‌شد را با استخوان و آشغال پر می‌کرد تا بر آدمخواری تأکید کند و بار‌ها با افتخار گفته بود که اوتا بنگا در «بهترین اتاق خانه میمون‌ها» مستقر شده است.
برخی احساس می‌کنند که انجمن محافظت از حیات وحش اکنون باید به دنبال عذرخواهی ناقص خود به بیان حقایق به نحوی که در شأن یک موسسه آموزشی معتبر است، بپردازد.

رؤسای موسس باغ وحش برانکس در زمره اشاعه‌دهندگان پرنفوذِ نظریه‌های نژاد پست بودند که هنوز نیز آوایشان طنین‌انداز است. یکی از پیشنهاد‌ها آن است که این انجمن نام مرکز آموزشی خود را نیز به اوتا بنگا تغییر دهد، کسی که زندگی و میراث غم‌انگیزش به زندگی و میراث باغ وحش برانکس پیوند خورده است.

منبع: BBC World

نویسنده: Pamela Newkirk
ترجمه: سایت فرادید