پس‌لرزه‌های انتخاب «خورشید»

روز یکشنبه فیلم «خورشید» ساخته مجید مجیدی به‌عنوان نماینده ایران به جایزه اسکار ۲۰۲۱ معرفی شد که همچون سال‌های گذشته حرف و حدیث‌های زیادی پیرامون انتخاب فیلم و معرفی آن به اسکار شکل گرفته است.

انتخاب و معرفی فیلم‌های ایرانی برای حضور در جوایز اسکار در سال‌های اخیر همواره با اعتراض عده‌ای روبه‌رو می‌شود؛ از سال ۹۰ که سینمای ایران توانست با فیلم «جدایی نادر از سیمین» نخستین اسکار را کسب کند، لزوم توجه به این جایزه و رقابت برای حضور مستمر و تاثیرگذار در این رویداد به یکی از چالش‌های سینمای ایران تبدیل شد.

چالشی که به‌نظر می‌رسد حاصل یک رقابت پنهان میان سینماگران و مدیران سینمایی است که همگی بر اساس خواسته‌های خودشان می‌خواهند با حضور در این رقابت سینمایی، نگاه‌ها و توانایی‌های خود را ثابت کنند.

روز یکشنبه و بعد از معرفی فیلم مجیدی به‌عنوان سفیر ایران در مهم‌ترین رویداد سینمایی جهان، نخستین کسی که چراغ اعتراض‌ها را روشن کرد علی مصفا، تهیه کننده «یلدا» بود.

مصفا در یک یادداشت تحلیلی نتیجه گرفت «یلدا» می‌توانست بهترین گزینه برای حضور در اسکار باشد و از پنج عامل پخش بین‌المللی، اکران خارجی، اکران داخلی، جشنواره‌ها و جوایز و پخش در ایالات‌متحده آمریکا به‌عنوان شاخص‌های موفقیت یک اثر در اسکار نام برد و تاکید کرد که «یلدا» از این فاکتور‌ها برخوردار بوده است.

این بازیگر و تهیه‌کننده ضمن توضیح هر فاکتور درباره پخش این فیلم در ایالات‌متحده آمریکا نوشت: کمپانی نیویورکی فیلم موومنت حقوق یلدا را برای ایالات‌متحده آمریکا خریده و پس از نمایش دادن فیلم در جشنواره‌های متعددی در آمریکا از جمله: واشنگتن، اشلند، گولدکوست، فیلادلفیا، ریهوبت، اسکاتدال و... اکران فیلم را برای ماه‌های پایانی سال ۲۰۲۰ و نزدیک به مراسم اسکار برنامه‌ریزی کرده است.

مایکل روزنبرگ، رئیس این شرکت در پیامی به روابط عمومی فیلم اعلام کرده در صورت معرفی یلدا به‌عنوان فیلم منتخب ایران، پخش سینمایی وسیع‌تر و تبلیغات بیشتری برای آن انجام خواهد داد. حال، ضمن احترام به سایر آثار سینمایی امسال، باید پرسید با این معیار‌های مشخص بین‌المللی، کدام فیلم ایرانی به شکل منطقی شانس بیشتری از یلدا برای راهیابی به لیست نامزد‌های فیلم خارجی زبان خواهد داشت؟»

از سویی دیگر نبود دو فیلم «دشت خاموش» و «جنایت بی‌دقت» در میان آرای اولیه معرفی فیلم به اسکار با توجه به موفقیت‌های بین‌المللی این دو فیلم نیز حاشیه‌های دیگر را بر متن معرفی «خورشید» به‌عنوان نماینده اسکار ایجاد کرد.

کیوان کثیریان، منتقد سینما در یادداشتی تحلیل به این انتخاب واکنش داد و نوشت انتخاب فیلم مجید مجیدی به‌عنوان نماینده ایران برای آکادمی اسکار اصلا دور از انتظار نبود.

در سالی که به‌دلیل شیوع ویروس کرونا وضعیت اکران فیلم در تمام دنیا سروسامانی ندارد و بسیاری از فیلم‌های ایرانی در انتظار فروکش کردن بحران کرونا و بازگشایی سالن‌های سینما به سر می‌برند، انتخاب فیلم برای اسکار از میان گزینه‌های موجود کار دشواری به‌نظر نمی‌رسید.

این منتقد دیگر رقیبان این فیلم و شانس موفقیت آن‌ها را را تحلیل کرد و در نهایت گفت: فیلم یلدا با موفقیت‌های پرشمار و قابل توجه بین‌المللی که مهم‌ترین آن‌ها جایزه بزرگ جشنواره تراز اول ساندنس بود، می‌توانست گزینه‌ای بسیار جدی و قابل توجه باشد.

گرچه با توجه به حضور نام مجید مجیدی، انتخاب هر فیلمی جز خورشید از سوی هیات انتخاب بعید به‌نظر می‌رسید. از دیگرسو حضور فیلم مجیدی در بخش مسابقه جشنواره ونیز و کسب یک جایزه بازیگری و البته سخنان او در نشست فیلمش در ونیز تاثیر مهمی در نظر هیات انتخاب داشته است.

طبیعتا سابقه یک بار نامزدی مجیدی در اسکار ۱۹۹۷ و جوایز بین‌المللی پرشمار چند فیلم او در این انتخاب موثر بود. کثیریان در ادامه نوشت البته از یاد نبریم در طول دوران فیلم‌سازی مجیدی، معمولا هرگاه او فیلم قابل اعتنایی ساخته، به‌عنوان نماینده ایران به آکادمی معرفی شده و بقیه فیلم‌ها شانسی برای انتخاب نداشته‌اند. از میان ده فیلم بلند مجیدی، خورشید ششمین فیلم اوست که این موقعیت را پیدا می‌کند.

به هرحال مجیدی علاوه بر آنکه از جمله فیلم‌سازان ایرانی تقریبا شناخته‌شده در عرصه بین‌المللی محسوب می‌شود، سینماگر مورد توجه و مقبول حاکمیت کشور هم هست و همواره عادت به توجهات ویژه دارد. این منتقد همچنین گفت سینمای ایران مثل هر کشور دیگری با توجه به کیفیت تولیداتش در برخی ادوار، شانس چندانی برای موفقیت‌های بزرگ ندارد؛ اما در هرحال باید بهترین فیلم خود را ارسال کند.

به‌نظرم امسال هم از همان سال‌هاست. البته امیدوارم بهترین اتفاق‌ها برای خورشید و سینمای ایران بیفتد. انتخاب «خورشید» برای حضور در اسکار علاوه بر واکنش‌های داخلی در خارج از کشور هم مورد توجه قرار گرفت.

به‌عنوان نمونه مجله ورایتی در وب سایت خود، خبر انتخاب شدن «خورشید» را بازتاب داد و نوشت ایران این فیلم را که در مورد کودکان کار است، به‌عنوان نماینده ملی خود در بخش بهترین فیلم بین‌المللی آکادمی اسکار انتخاب کرده و این ششمین بار است که فیلمی از مجید مجیدی نماینده اسکار می‌شود.

این نشریه نوشت «خورشید» در ماه سپتامبر در بخش رقابتی هفتادوهفتمین دوره جشنواره ونیز اکران جهانی شد. روح‌الله زمانی، بازیگر این فیلم نیز به‌عنوان بهترین بازیگر جوان این جشنواره ایتالیایی برگزیده شد.