چگونه بیشتر بخوانی؛ چند روش برای افزایش زمان و راندمان مطالعه

فرادید | پیچیدگی‌های گوناگون زندگی و حیات، سبب شده تا شنیدن عبارت «وقت کم می‌آورم» بدل به جمله‌ای شود که امروزه از زبان بسیاری افراد آن را می‌شنویم؛ اما راهکار‌هایی وجود دارد که کمک می‌کند تا شخص از زمان‌های مرده‌ی خود به بهترین شکل استفاده کند و این زمان‌ها را صرف مطالعه کند.

به گزارش فرادید؛ عاشقان کتاب به‌خوبی می‌دانند که غرق شدن در کتاب و فرار از زندگی روزمره تا چه حد می‌تواند لذت‌بخش باشد. این در شرایطی است که روزمرگی‌های زندگی، عموماً کسالت به بار می‌آورند و کتاب خواندن درست به عکس، سبب سلامت ذهنی و مغزی می‌شود.

براساس نتایج اسکن‌های مغزی که در مجله‌ی برین کانکتیویتی به چاپ رسیده، کتاب خواندن سبب اتصال و همگرایی سلول‌های مغز شده که این فرآیند حتی تا چند روز پس از پایان مطالعه‌ی یک کتاب خوب هم در مغز ادامه دارد.

بر این اساس چهار موقعیت برای بهره‌وری از زمان‌های مرده به خوانندگان پیشنهاد می‌شود:

شاید کتاب خواندن در حین انجام یک فعالیت ورزشی، برای بسیاری افراد پرسش‌برانگیز باشد؛ اما به عنوان مثال روی تردمیل و زمان‌هایی که روی دوچرخه ثابت رکاب می‌زنید، می‌توانید دو برابر از زمان خود استفاده کنید و حین این کار کتاب هم بخوانید. پس چرا به یک فعالیت خود را محدود کنید؟

عادت به مطالعه‌ی قبل از خواب، عادت بسیار مثبتی است که در بسیاری از افراد نهادینه شده است. براساس پژوهشی که در دانشگاه ساسکس به انجام رسیده، تنها ۶ دقیقه مطالعه پیش از خواب، می‌تواند تا ۶۸ درصد فشار و استرس روانی را کاهش دهد.

هر چند، براساس پژوهش‌های انجام‌شده، در پدیده‌ی کتاب صوتی، درک مطلب از سوی مغز نسبت به کتاب چاپی بسیار افت می‌کند، اما می‌توان زمان‌های رانندگی و جابه‌جایی درون شهری یا برون شهری و یا گرفتار شدن در ترافیک کتاب صوتی گوش داد.

تلویزیون‌های سراسر جهان عموماً کارشان بمباران مغز با اطلاعات سطحی است. اگر دوست دارید از این دام رها شوید، دستوالعمل ساده است: دکمه‌ی خاموش موجود روی دستگاه کنترل از راه دور تلویزیون را فشار دهید. اختصاص حتی نیمی از زمان صرف‌شده به تماشای تلویزیون، به مطالعه‌ی کتاب، در طول زمان اثرات شگفت‌آوری را برای شما به همراه خواهد داشت...

۱. به قول آدریل جانسون، خوب کتاب خواندن را نمی‌توان از خواص مادرزادی دانست. برای قرائت، بدون شک، پرورش خاصی لازم است.

۲. بهترین روش کتاب خوانی، روشی است که خواننده در این کار بتواند زیبایی‌های چیزی را که می‌خواند، دریابد و به هنگام لزوم، معایب آن‌ها را بفهمد و این از راه پرورش و ممارست حاصل می‌گردد.

۳. در معانی کلماتی که برای نخستین بار می‌بینید، دقت کنید. بیهوده تصور نکنید که سیاق مطلب، آن معانی را برای ما کشف می‌کند. همان زمان، بهترین وقت برای رفتن به سراغ فرهنگ لغت است.

۴. امیل فاگه، نویسنده فرانسوی، عقیده دارد که باید در خواندن کتاب استقامت داشته باشیم. استقامت، لجاجت نیست؛ بلکه نوعی بردباری است که ذوق ما را می‌پرورد و درک ما را عمیق می‌کند.

۵. مون تنی، دانشمند شهیر فرانسوی، درباره انتخاب کتاب و روش کتاب خوانی نظر‌هایی بسیار بدیع و زیبا دارد. یکی از این عقاید، آن است که برای وصول به عمق معنای یک کتاب خوب، باید آن را دوبار بخوانیم و با آن ارتباط دائمی داشته باشیم. یک اثر پربها، ما را مدت‌ها سعادتمند می‌سازد. ما نمی‌توانیم با یک بار خواندن، به این درجه از خوشبختی برسیم؛ هر چند در این یک بار، دقت فوق العاده به کار بریم.

۶. همچنین وی معتقد است که اگر بخواهیم از کتابی که خوانده ایم، نظر صحیحی پیدا کنیم، باید درباره آن گفتگو کنیم. کتاب‌های خوب، افق گفتگو‌های پرثمر را به روی ما می‌گشایند و این، همان چیزی است که ما آن را مباحثه می‌نامیم.

۷. در کتاب «۵۰۰ نکته درباره مطالعه» آمده است: یکی از روش‌های خوب مطالعه، استفاده از یادداشت برداری است. فقط توجه کنید که به جای یادداشت، رونویسی نکنید! طرح‌های گوناگون بریزید؛ نکات مهم یادداشت را برجسته‌تر بنویسید و اگر مطلبی را درک نمی‌کنید، به صورت سؤال یادداشت بردارید.

۸. در کتاب «روش‌های تسریع در خواندن و درک» پیشنهاد شده است که هنگام مطالعه، ابتدا خلاصه مطلب را که اغلب در ابتدای مقاله یا کتاب آمده است، بخوانید؛ سپس عنوان‌ها و فهرست اجمالی کتاب را مطالعه کنید و بعد چند سطر از ابتدای هر عنوان را مطالعه کنید؛ زیرا مهم‌ترین مطالب، معمولاً در همین خطوط ابتدایی هستند و سرانجام سایر توضیحات و تفاسیر کتاب را بر اطلاعات خود بیفزایید.

۹. از همان زمان مطالعه، برای به کار بستن آن چه می‌آموزید، برنامه ریزی کنید. به قول تولد، «مطالعه و عمل نکردن، مانند شخم زدن و بذر نپاشیدن است».

۱۰. بیکن جمله زیبایی در این باره دارد؛ «برخی کتاب‌ها را باید چشید؛ بعضی دیگر را باید بلعید و قلیلی را هم باید جوید و هضم کرد.

۱. کیفیت مطالعه را بالا ببرید؛ به روخوانی سطحی در حالت پراکندگی فکر قناعت نکنید و با مفهوم و معنای مطلب، ارتباط برقرار سازید تا آن چه را که مورد نیاز است، به خوبی درک کنید.

۲. حجم مطالعه، حواس شما را پرت نکند؛ مطالعه بیشتر و سریع تر، تنها بهانه‌ای برای بیشتر دانستن است؛ پس ابتدا آن چه را می‌خواهید بدانید و بفهمید، برداشت کنید و آن گاه با کلمات «سرعت» و «بیشتر» وسوسه شوید.

۳. قبل از آن که از موضوع اصلی کتاب منحرف شوید و به مطلب دیگری بپردازید، قسمت‌هایی را که دوست دارید به خاطر بسپارید، مشخص کنید.

۴. حتماً برای مطالعه خود برنامه ریزی داشته باشید. این که قصد یادداشت برداری دارید یا خیر، در مورد چه موضوعی باید تمرکز کنید، چه سؤالاتی در ذهن دارید که در این کتاب جواب آن‌ها را می‌جویید و...، همه باید از قبل برنامه ریزی شده باشند.

۵. باید کتابی که مطالعه می‌کنید، مختص به خود شما باشد تا به راحتی در آن علامت گذاری و نکته نویسی کنید. استفاده از مداد یا ماژیک رنگی، به شما امکان می‌دهد تا در مراجعه مجدد به کتاب، بهره بیشتری ببرید؛ هر چند نباید این خطوط رنگی، استفاده شما را از سایر خطوط کتاب کاهش دهد.

۶. هنگام مطالعه، همواره یک قلم در دست داشته باشید؛ زیرا مطالعه، آنگاه کارآیی مطلوب می‌یابد که همراه با مطالعه سؤالات، ذهن خود را با آموزه‌های کتاب تطبیق دهید و در حاشیه آن یادداشت کنید.

۷. میان مطالعه و سایر کار‌های خود، تعادلی به وجود آورید تا هم از خواندن خسته نشوید و هم تجربه و عمل را به بهره وری مطالعه خود بیفزایید.

۸. مطالعه پراکنده، با موضوعات گوناگون و متناقض، موجب کاهش بهره وری شما می‌شود؛ سعی کنید در نوع کتابی که برای مطالعه انتخاب می‌کنید، مطالعات قبلی خود را در نظر آورید تا نظم فکری شما به هم نخورد.

۹. اگر بتوانید از هر کتابی که می‌خوانید، نکات مهم و کلیدی آن را خلاصه برداری کنید، بر کارآیی مطالعه شما می‌افزاید. این راهکار، آنگاه ارزشمندتر می‌شود که خواننده به زبان و عبارات خودش، مطالب را یادداشت کند.

۱۰. به یاد داشته باشید که علاقه و انگیزه، در مورد مطلبی که برای مطالعه انتخاب کرده اید، به بهره وری شما از آن چه می‌خوانید، بسیار می‌افزاید.

۱۱. گاهی قرار دادن یک پاداشِ مشروط برای مطالعه حجم خاصی از کتاب، به هیجان و لذت مطالعه می‌افزاید و نوعی اثر تشویقی بر فرد می‌گذارد. این پاداش ها، می‌تواند دیدن یک برنامه تلویزیونی، رفتن به مکانی خاص، انجام یک فعالیت مورد علاقه یا حتی خوردن یک خوراکی مورد علاقه باشد؛ مشروط بر این که میزان تعیین شده، مطالعه شده باشد.

۱۲. رنگ کاغذ، رنگ قلم، نحوه نشستن، فاصله چشم با کتاب، نور محیط و سایر شرایط مکانی نیز در کارآیی مطالعه شما کاملاً مؤثرند.

۱. دکتر فیل ریس پیشنهاد می‌کند که اگر قصد دارید سرعت مطالعه را افزایش دهید، حتماً ابتدا به فهرست کتاب نظری دقیق بیندازید تا نسبت به موضوعات کلی کتاب آگاهی پیدا کنید.

۲. تند خوانی، همیشه مناسب نیست و در مطالبی که به تعمق و تأمل نیاز دارد، اصلاً نباید به کار گرفته شود.

۳. مغز ما همیشه تندتر از بیان ما کلمات را دریافت می‌کند؛ برای افزایش سرعت، سعی کنید عادت بلند خوانی کتاب را ترک کنید.

۴. تمرین کنید تا به جای درک لغت به لغت یک جمله، به درک گروهی لغات عادت کنید.

۵. به نظر نویسنده کتاب «تسریع در خواندن و درک»، یکی از عوامل کندخوانی، برگشت است؛ یعنی آن که فرد مرتب نگاه خود را به خطوط پیشین بر گرداند. این کار، تمرکز فرد را از میان می‌برد و وقت زیادی را تلف می‌کند. هنگام مطالعه، چشم باید به طور مستقیم و به موازات صفحه حرکت کند و از پریدن به سطر‌های بالا و پایین، دوری جوید.

۶. کسانی که با انگشت خط مورد مطالعه را دنبال می‌کنند، باید این عادت را ترک کنند؛ زیرا در تند خوانی، فقط چشم کار می‌کند، نه دست و زبان.

۷. نویسنده کتاب «مطالعه روشمند»، بر این باور است که حتی تکان دادن سر هنگام مطالعه، از سرعت مطالعه می‌کاهد؛ پس بهتر است که این گونه بگوییم: در تند خوانی، فقط چشم کار می‌کند؛ نه دست، نه زبان و نه سر. برای دیدن همه صفحه کتاب، اصلاً به حرکت سر نیازی نیست؛ صفحه، خود در دامنه بینایی قرار دارد.

۸. وی از مشکل دیگری به نام «خالی خوانی» نام می‌برد که عبارتست از: سرگردانی چشم در حاشیه سفید کتاب یا لابه لای خطوط و یا هر قسمت غیر مفید صفحه. این حالت را دیدن غیر مفید نیز می‌گویند و موجب کاهش سرعت مطالعه می‌شود.

۹. حتی نوع ورق زدن نیز به صرفه جویی در وقت کمک می‌کند. ورق زدن درست آن است که با دست چپ واز گوشه بالایی صفحه صورت گیرد و چند لحظه قبل از پایان صفحه، دست برای ورق زدن آماده باشد. کسانی که با دست راست و از گوشه پایینی صفحه ورق می‌زنند، از سرعت و تمرکز خود می‌کاهند.