موافقت کشورهای منطقه با "صلح هرمز"؟!

در شرایطی که سخنگوی وزارت‌خارجه ایران روز دوشنبه از پاسخ مثبت سه کشور به طرح صلح هرمز خبر داد و برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن بود که به‌دلیل روابط نسبتا حسنه بین ایران و کویت شاید یکی از این سه کشور «کویت» باشد، اما روز گذشته یک مقام مسوول در وزارت‌خارجه کویت تصریح کرد که این کشور هنوز موافقت خود را با طرح صلح هرمز که حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران آن را پیشنهاد داده به تهران اعلام نکرده است.

پاسخ به ابتکار ایران در ماه دسامبر
به گزارش «ایسنا» به نقل از روزنامه الجریده کویت این مقام وزارت‌خارجه کویت افزود: «مشورت و بررسی‌ها در این زمینه همچنان ادامه دارد، اما تاکنون موضع مشخصی در این رابطه اتخاذ نشده است و انتظار می‌رود که پاسخ نهایی کویت به این طرح در ماه دسامبر آینده و درجریان نشست سران کشور‌های خلیج‌فارس در ریاض اعلام شود.»

این روزنامه کویتی در خبر خود مدعی شده که یک منبع در ریاست‌جمهوری ایران گفته است، کویت یک هفته بعد از دریافت پیام حسن روحانی با این طرح موافقت و قطر نیز هفته گذشته موافقت خود را به ایران اعلام کرده است، همچنین قرار است یوسف بن‌علوی، وزیرخارجه عمان هفته آینده به تهران سفر کند و موافقت این کشور با طرح روحانی را به مقامات ایران اطلاع دهد.

این درحالی است که سیدعباس موسوی روز دوشنبه در پاسخ به سوالی در رابطه با طرح صلح هرمز ابراز امیدواری کرد که کشور‌های منطقه به این طرح خیرخواهانه ایران پاسخ مثبت دهند و برخی از آن‌ها دست از توهم بردارند و بدانند حضور کشور‌های فرامنطقه‌ای در منطقه، باعث تنش خواهد شد.

موسوی در ادامه بدون آوردن نام کشورها، با بیان اینکه تاکنون سه کشور به نامه رئیس‌جمهور در مورد طرح صلح امید پاسخ داده‌اند، گفت: «احتمالا دیگر کشور‌ها درحال بررسی این طرح هستند.»

با توجه به روابط خوب و به‌دور از تنش ایران با عمان، قطر و کویت پیش‌بینی می‌شد که این سه کشور پاسخ‌دهنده آن‌ها باشند. همچنین به گزارش خبرگزاری فارس، سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پاسخ به سوالی درباره ائتلاف دریایی آمریکا عنوان کرد: «هرگونه ورود و نقش‌آفرینی نیرو‌های بیگانه را در منطقه رد و محکوم کرده و باعث تنش، ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه می‌دانیم و به دوستان و همسایگان خود اعلام کرده‌ایم امنیت در این منطقه خریدنی و وارداتی نیست.

امنیت مبنای همکاری همه کشور‌ها و دولت‌های منطقه است بدون اینکه بخواهیم کشوری را از این دایره خارج کنیم.» موسوی با بیان اینکه همه این کشور‌ها (منطقه) باید در تامین امنیت این منطقه حیاتی سهم داشته باشند، اظهار کرد: «پویش صلح هرمز (امید) در راستای تامین امنیت و ثبات این منطقه برای گسترش امنیت است. ضمن اینکه اعلام کرده‌ایم که همه کشور‌ها می‌توانند در این طرح نقش داشته باشند.»

اهداف پویش صلح هرمز
از سوی دیگر سیدعباس موسوی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی در سخنانی در تاریخ ۲۲ آبان ماه تاکید کرد که گفتگو و مذاکره سیاسی برای ایران اهمیت زیادی دارد و یک روز پس از آن نیز در سخنانی گفت که مطرح کردن پیشنهاد «تشکیل مجمع گفتگو‌های منطقه‌ای» و «پیمان عدم‌تجاوز» و همچنین نهایتا رونمایی از «پویش صلح هرمز» در هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل توسط رئیس‌جمهور ایران در این چارچوب است.

به گزارش «ایسنا» سخنگوی وزارت امورخارجه با اشاره به ارائه «پویش صلح هرمز» به سران کشور‌های حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و عراق افزود: «این طرح بر امنیت مشترک ما و کشور‌های همسایه مبتنی بر پایبندی به اصول مشترک از جمله خودداری از تهدید به استفاده از زور، حل بحران‌ها به شکل مسالمت‌آمیز، احترام به حاکمیت کشور‌ها و خودداری از دخالت در امور داخلی کشور‌ها و حق تعیین سرنوشت ملت‌ها تاکید دارد.»

موسوی با تصریح این نکته که جمهوری اسلامی ایران معتقد است با آغاز این فرآیند ضمن احترام به اختلاف‌نظرها، منافع مشترک همه کشور‌های منطقه تامین می‌شود، ادامه داد: «جمهوری اسلامی ایران امیدوار است کشور‌های منطقه با پذیرش پویش صلح هرمز و شروع گفتگو‌های جامع و فراگیر منطقه‌ای، ریشه اختلافات در این منطقه را بخشکانند و در راستای حل بحران‌های منطقه گام‌های عملی، جدی و موثر بردارند.»

ابتکارات رئیس‌جمهور ایران
پیش‌تر و در تاریخ سوم مهر ۹۸ حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، طرح «صلح هرمز» یا «ائتلاف امید» را به‌عنوان بدیل ائتلاف دریایی آمریکا در تنگه هرمز برای تامین امنیت ناوبری و ثبات در خلیج‌فارس پیشنهاد داد که به گفته او باید متضمن «تامین همگانی امنیت انرژی»، «آزادی کشتیرانی» و «انتقال آزادانه نفت» و سایر منابع نسبت به کشور‌های حوزه تنگه‌هرمز و فراتر از آن باشد.

پیشنهاد ایران مستند به بند ۸ قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد است که در پایان جنگ ایران و عراق صادر شد. بر مبنای این بند قرار بود سازوکاری امنیتی با مشارکت عراق و ایران و شش کشور حاشیه خلیج‌فارس ایجاد شود. این سازوکار قرار بود زیر نظر سازمان ملل اجرا شود.

همچنین رئیس‌جمهوری ایران چندی پیش با ارسال نامه‌های جداگانه‌ای از طریق کویت به ملک‌سلمان، پادشاه عربستان و همچنین حمد بن‌عیسی آل‌خلیفه، رهبر بحرین، خواستار گفت‌وگوی مستقیم پیرامون صلح و امنیت در منطقه شد.

علی ربیعی، سخنگوی دولت روز دوشنبه ۱۳ آبان از ارسال نامه حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران به پادشاه عربستان و بحرین خبر داد. او در این‌باره گفت: «رئیس‌جمهور نامه‌هایی ارسال کرده‌اند؛ اساس نامه‌ها صلح و ثبات منطقه بوده است؛ ما معتقدیم دوجانبه‌های متعددی می‌تواند در منطقه شکل گیرد و فشار‌های آمریکا نباید باعث دوری همسایگان شود.»

ناو آمریکایی وارد بحرین شد
همزمان با پیگیری ابتکارات ایران برای تامین امنیت آبراه‌های منطقه‌ای، ناو هواپیمابر «یو‌اس‌اس لینکلن» وارد بحرین شد. این ناو بعد از گذراندن بیش از ۶ ماه در دریای عرب، روز گذشته وارد پایگاه نیروی دریایی آمریکا در «بحرین» شد.

به گزارش خبرگزاری فارس، پایگاه آمریکایی «استارز اند استریپس» در گزارشی نوشت که ناو هواپیمابر «یواس‌اس آبراهام لینکلن» با حدود پنج هزار خدمه روز سه‌شنبه وارد پایگاه نیروی دریایی آمریکا در «بحرین» شد.

براساس این گزارش، این اولین استراحت خدمه این ناو آمریکایی از ماه مه سال‌جاری میلادی تاکنون به‌حساب می‌آید. اول آوریل ۲۰۱۹ (۱۲ فروردین ماه)، در پی اظهارات ضدایرانی «جان بولتون» مشاور سابق امنیت ملی کاخ سفید، ناو هواپیمابر یواس‌اس آبراهام لینکلن، ماموریت ۶ ماهه خود را از بندر نورفولک در ایالت «ویرجینیا» آغاز کرد و در تاریخ ۹ مه (۱۹ اردیبهشت ماه) از کانال سوئز عبور کرد و در تاریخ ۱۲ مه (۲۲ اردیبهشت ماه) از تنگه باب‌المندب گذشت و وارد خلیج عدن و سپس دریای عرب شد.

طبق این گزارش، ماه گذشته، نیروی دریایی آمریکا، ماموریت ناوگان آمریکا در منطقه را برای آنچه که تکمیل فرآیند تعمیرات اعلام شده بود، تمدید کرد. لینکلن از ماه مه در بخش کوچکی از دریای عرب و خلیج عمان فعال بوده است و هفته گذشته برای اولین بار از تنگه هرمز به سمت خلیج‌فارس عبور کرد.

طبق این گزارش، ناوگروه تهاجمی «یواس‌اس باکسر»، آخرین ناو بزرگ آمریکایی بود که با بیش از دو هزار ملوان و تفنگدار دریایی در ماه ژوئیه سال‌جاری میلادی که در پی ساقط شدن پهپاد متجاوز آمریکایی توسط سامانه پدافندی جمهوری اسلامی ایران به ناوگان آمریکا در بحرین پیوسته بود.

واشنگتن در پی وقوع چند حادثه برای نفتکش‌های تجاری در خلیج عمان، با تکرار اتهام‌زنی به ایران درخصوص دست داشتن در این حوادث، به‌دنبال بهانه‌ای برای افزایش حضور نظامی در منطقه خلیج‌فارس برای مقابله با ایران بوده است. ائتلاف دریایی آمریکا تحت عنوان «سی‌تی‌اف سنتینل» شامل آلبانی، استرالیا، بحرین، عربستان سعودی، امارات متحده‌عربی، انگلیس و آمریکا می‌شود که اواسط آبان ماه از آغاز عملیات دریایی در بحرین خبر داده بود.

دولت آمریکا از چند ماه پیش اعلام کرده قصد دارد این ائتلاف را برای محافظت از عبور و مرور کشتی‌ها تشکیل دهد. با این حال، شمار زیادی از کشور‌ها به خصوص کشور‌های اروپایی دعوت آمریکا برای پیوستن به این ائتلاف را رد کردند.

پیوستن قطر و کویت به ائتلاف دریایی
البته رئیس ستاد ائتلاف دریایی به رهبری آمریکا در تنگه هرمز روز دوشنبه اعلام کرد که قطر و کویت قصد دارند به این ائتلاف بپیوندند. وی گفت که از آن‌ها انتظار می‌رود پرسنل و قایق‌های گشت در اختیار این ائتلاف بگذارند.

زمان پیوستن این دو کشور هنوز روشن نیست. جان کنکلین، رئیس ائتلاف امنیت کشتیرانی در خلیج‌فارس به رهبری آمریکا که مرکز فرماندهی آن در بحرین است روز دوشنبه چهارم آذر (۲۵ نوامبر) اعلام کرد که قطر و کویت نیز دیر یا زود به این ائتلاف می‌پیوندند.

رئیس ائتلاف دریایی که به خاورمیانه سفر کرده همچنین گفته است که با کانادا نیز در همین زمینه مذاکره کرده است. در این راستا ژنرال مارک مایلی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا نیز اخیرا به عربستان سعودی سفر کرد. تاکنون آلبانی، استرالیا، بحرین، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بریتانیا به این ائتلاف پیوسته‌اند.

فرانسه روز یکشنبه اعلام کرد که رهبری اروپایی ائتلاف امنیت دریایی خلیج‌فارس را بر عهده گرفته است و پایگاه فرانسه در امارات مرکز فرماندهی ائتلاف خواهد بود. هلند نیز روز دوشنبه گفت که به طرح امنیت دریایی خلیج‌فارس می‌پیوندد. آمریکا تصمیم دارد با همکاری کشور‌های اروپایی ائتلافی دریایی برای حفاظت از مسیرکشتیرانی در خلیج‌فارس و تنگه هرمز تشکیل دهد و آن را رهبری کند.

آمریکا از متحدان خود خواسته است به این ائتلاف دریایی ملحق شوند، این کشورها، اما شک و تردید‌هایی برای پیوستن به این ائتلاف مطرح کرده‌اند. ائتلاف امنیت دریایی در خلیج‌فارس به رهبری ایالات‌متحده آمریکا و متحدانش سه هفته پیش (۱۵ آبان) آغاز کار خود را به‌طور رسمی اعلام کرد. طرح این ائتلاف در ماه ژوئن ریخته شد.

آمریکا و متحدانش ایران را مسوول نا‌امنی در خلیج‌فارس و تنگه هرمز می‌دانند. این ائتلاف با هدف برقراری امنیت کشتیرانی در آب‌های جنوب ایران و باز نگهداشتن مسیر تردد حمل‌ونقل نفتکش‌ها به وجود آمده است.