چگونه خفاشها با این همه ویروس زندگی میکنند و بیمار نمیشوند؟
گرچه برای بهداشت عمومی خفاشها باید بررسی شوند، فیزیولوژی و ایمنیشناسیشان شناخته شود، و ویروسهایی که حمل میکنند پایش شود، اما این به معنای آن نیست که خفاشها مقصر همهگیری بیماری در انسان هستند.
کد خبر :
۷۸۳۶۳
بازدید :
۳۷۲۸۸
اگر همهگیریهای پیشین ویروس کرونا ملاک باشد، رد سویه ووهان که هماکنون دارد انتشار مییابد نیز سرانجام به خفاشها میرسد. دکتر پیتر دشک (P.Daszak)، رئیس انجمن بومسلامت (EcoHealth Alliance)، که ۱۵ سال در چین بیماریهایی را بررسی کرد که از جانوران به انسان میپرند، میگوید «ما هنوز منشاء این بیماری جدید را نمیشناسیم، اما شواهد نسبتا محکمی وجود دارد که این ویروس کرونا خاستگاه خفاشی دارد.
به احتمال زیاد معلوم خواهد شد که یک خفاش نعلاسبی چینی بوده»، گونهای فراوان که وزنش به حدود ۳۰ گرم میرسد. اگر حق با او باشد، این سویه هم به سویههای بسیاری که خفاشها دارند اضافه خواهد شد. همهگیریهای سارز و مرس ناشی از ویروسهای کرونای خفاش بودند، و همچنین یک همهگیری ویروسی بسیار کشنده که به جان خوکها افتاد.
یک خفاش میتواند تعداد زیادی ویروس را در خود جای دهد بدون آنکه بیمار شود. خفاشها مخزن طبیعی ویروسهای ماربورگ، نیپا و هندرا هستند که در انسان موجب بیماری میشوند و در آفریقا، مالزی، بنگلادش و استرالیا همهگیری به وجود آوردهاند. تصور میشود که خفاشها مخزن طبیعی ویروس ابولا هم باشند. آنها ضمنا ویروس هاری را نیز حمل میکنند، اما در این مورد خود خفاشها نیز بیمار میشوند.
یک خفاش میتواند تعداد زیادی ویروس را در خود جای دهد بدون آنکه بیمار شود. خفاشها مخزن طبیعی ویروسهای ماربورگ، نیپا و هندرا هستند که در انسان موجب بیماری میشوند و در آفریقا، مالزی، بنگلادش و استرالیا همهگیری به وجود آوردهاند. تصور میشود که خفاشها مخزن طبیعی ویروس ابولا هم باشند. آنها ضمنا ویروس هاری را نیز حمل میکنند، اما در این مورد خود خفاشها نیز بیمار میشوند.
میزان تحمل ویروسها توسط آنها، که فراتر از پستانداران دیگر است، یکی از ویژگیهای متمایز بسیاری است که خفاشها دارند. آنها تنها پستانداران پرنده هستند، انبوهی از حشرات حامل بیماری را میبلعند، و در گردهافشانی بسیاری از میوهها همچون موز، آواکادو و انبه نقشی ضروری دارند. از سوی دیگر گروهی با تنوع باورنکردنی هستند که نزدیک به یکچهارم از تمام گونههای پستانداران جهان را تشکیل میدهند.
اما توانایی خفاشها برای همزیستی با ویروسهایی که میتوانند به جانوران دیگر، و بهویژه انسان، سرریز کنند، در صورتی که آنها را بخوریم، در بازارهای حیوانات اهلی خریدوفروش کنیم و به قلمروشان تجاوز کنیم، میتواند پیامدهای ویرانگری داشته باشد.
اما توانایی خفاشها برای همزیستی با ویروسهایی که میتوانند به جانوران دیگر، و بهویژه انسان، سرریز کنند، در صورتی که آنها را بخوریم، در بازارهای حیوانات اهلی خریدوفروش کنیم و به قلمروشان تجاوز کنیم، میتواند پیامدهای ویرانگری داشته باشد.
سر در آوردن از اینکه آنها چگونه این همه ویروس دارند و زنده میمانند یکی از پرسشهای مهم در علم بوده و پژوهشهای اخیر نشان میدهند که پاسخ ممکن است این باشد که سازشهای تکاملی خفاشها برای پرواز دستگاه ایمنیشان را تغییر داده باشد.
دانشمندانی در چین و سنگاپور در مقالهای در سال ۲۰۱۸ گزارشی از تحقیقاتشان درباره پدیدهای به نام شناسایی DNA ارائه دادند. انرژی لازم برای پرواز چنان زیاد است که سلولهای بدن قطعههای DNA را تجزیه و رها میکنند که سپس در جایی که نباید شناور میشوند. پستانداران، و ازجمله خفاشها، راههایی برای شناسایی و برخورد با این نوع قطعههای DNA دارند، که ممکن است نشانهای از تهاجم یک جاندار بیماریزا باشند.
دانشمندانی در چین و سنگاپور در مقالهای در سال ۲۰۱۸ گزارشی از تحقیقاتشان درباره پدیدهای به نام شناسایی DNA ارائه دادند. انرژی لازم برای پرواز چنان زیاد است که سلولهای بدن قطعههای DNA را تجزیه و رها میکنند که سپس در جایی که نباید شناور میشوند. پستانداران، و ازجمله خفاشها، راههایی برای شناسایی و برخورد با این نوع قطعههای DNA دارند، که ممکن است نشانهای از تهاجم یک جاندار بیماریزا باشند.
اما پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که در خفاشها تکامل این سیستم را تضعیف کرده است، سیستمی که در شرایط عادی هنگام مبارزه با ویروسها التهاب ایجاد میکند. خفاشها بعضی از ژنهایی که در این واکنش نقش دارند را از دست دادهاند که قابل درک است، زیرا خود التهاب میتواند به بدن آسیب بزند.
واکنش ایمنی در آنها تضعیف شده، اما هنوز وجود دارد. بنابراین، آنطور که پژوهشگران نوشتهاند، این واکنش تضعیفشده میتواند به آنها امکان دهد «وضعیت متعادلی» از «واکنش مؤثر» بدون «واکنش بیشازحد» به ویروسها را حفظ کنند.
البته آنچه اکنون بیش از هر چیز اهمیت دارد مدیریت و محدودسازی همهگیری کنونی ویروس کرونای جدید است. اما ریشهیابی و برنامهریزی برای مقابله با همهگیریهای آینده ممکن است تا اندازهای به شناخت خفاشها و پایش آنها بستگی داشته باشد. به گفته دکتر دشک «این همهگیری را میتوان محدود و مهار کرد.
البته آنچه اکنون بیش از هر چیز اهمیت دارد مدیریت و محدودسازی همهگیری کنونی ویروس کرونای جدید است. اما ریشهیابی و برنامهریزی برای مقابله با همهگیریهای آینده ممکن است تا اندازهای به شناخت خفاشها و پایش آنها بستگی داشته باشد. به گفته دکتر دشک «این همهگیری را میتوان محدود و مهار کرد.
اما اگر خاستگاه آن را نشناسیم در بلندمدت این ویروس ممکن است باز هم به سرریز خود به انسان ادامه دهد.» در چین دانشمندان از پیش سرگرم بررسی دقیق خفاشها بودند و کاملاً خبر داشتند که یک همهگیری از نوع کنونی به احتمال بسیار زیاد روی خواهد داد.
در بهار سال گذشته، گروهی از پژوهشگران چینی در مقالهای درباره ویروسهای کرونا در خفاشها نوشتند «عموماً عقیده بر این است که ویروس کرونای خفاشها از نو پدیدار خواهند شد تا موجب بیماری همهگیر بعدی شوند. از این نظر، چین یک لکه داغ احتمالی به شمار میآید.» این غیبگویی نیست، بلکه یک باور همگانی است.
بیتردید جوندگان، نخستیها و پرندگان نیز حامل بیماریهایی هستند که میتوانند به انسان بپرند و پیش از این نیز بارها پریدهاند؛ خفاشها از این نظر بههیچوجه تنها نیستند. اما دلایلی در دست است که پای آنها در چندین بیماری همهگیر در میان است و به احتمال زیاد در بیماریهای دیگری نیز نقش داشتهاند. آنها پرشمارند و پراکندگی گستردهای دارند.
بیتردید جوندگان، نخستیها و پرندگان نیز حامل بیماریهایی هستند که میتوانند به انسان بپرند و پیش از این نیز بارها پریدهاند؛ خفاشها از این نظر بههیچوجه تنها نیستند. اما دلایلی در دست است که پای آنها در چندین بیماری همهگیر در میان است و به احتمال زیاد در بیماریهای دیگری نیز نقش داشتهاند. آنها پرشمارند و پراکندگی گستردهای دارند.
در حالی که خفاشها یکچهارم از تمام گونههای پستاندار جهان را تشکیل میدهند، جوندگان نیز نیمی از آنها را تشکیل میدهند، و یکچهارم باقیمانده میماند برای تمام پستانداران دیگر همچون گوشتخواران، سمداران، نخستیها، پستانداران دریایی و دیگران. خفاشها در تمام قارهها جز جنوبگان زندگی میکنند و در خیلی از مناطق در مجاورت انسان و مزارع به سر میبرند.
توانایی پرواز در آنها سبب میشود پراکندگی گستردهای داشته باشند، که این به انتشار ویروسها کمک میکند، و مدفوعشان نیز میتوانند موجب انتشار بیماری شود.
در بسیاری از نواحی جهان مردم خفاشها را میخورند و آنها را در بازارهای جانوران زنده به فروش میرسانند. همین بازارها منشاء بیماری سارز بودند، و احتمالاً جدیدترین همهگیری ویروس کرونا نیز در یکی از همین بازارها در ووهان چین آغاز شد. خفاشها معمولاً در کلنیهای بسیار بزرگی در غارها زندگی میکنند که در آنها ازدحام جمعیت شرایط ایدهآلی برای انتقال ویروسها میان خودشان فراهم میکند.
در مقالهای در سال ۲۰۱۷ در ژورنال نیچر، پیتر دشک، کوین الیوال و همکاران دیگرشان از انجمن بومسلامت، گزارش کردند که پایگاه دادههایی از ۷۵۴ گونه پستاندار و ۵۸۶ گونه ویروس ایجاد کردهاند که نشان میدهد کدام ویروسها در بدن کدام پستانداران جا خوش کردهاند و چه تأثیری بر سلامت میزبانشان دارند.
در بسیاری از نواحی جهان مردم خفاشها را میخورند و آنها را در بازارهای جانوران زنده به فروش میرسانند. همین بازارها منشاء بیماری سارز بودند، و احتمالاً جدیدترین همهگیری ویروس کرونا نیز در یکی از همین بازارها در ووهان چین آغاز شد. خفاشها معمولاً در کلنیهای بسیار بزرگی در غارها زندگی میکنند که در آنها ازدحام جمعیت شرایط ایدهآلی برای انتقال ویروسها میان خودشان فراهم میکند.
در مقالهای در سال ۲۰۱۷ در ژورنال نیچر، پیتر دشک، کوین الیوال و همکاران دیگرشان از انجمن بومسلامت، گزارش کردند که پایگاه دادههایی از ۷۵۴ گونه پستاندار و ۵۸۶ گونه ویروس ایجاد کردهاند که نشان میدهد کدام ویروسها در بدن کدام پستانداران جا خوش کردهاند و چه تأثیری بر سلامت میزبانشان دارند.
این مقاله همان چیزی را تایید کرد که دانشمندان گمان میکردند: «خفاشها نسبت به تمام راستههای دیگر پستانداران میزبان درصد بسیار بالاتری از بیماریهای مشترک انسان و جانوران هستند.» بیماریهای مشترک بیماریهایی هستند که از جانوران به انسان سرریز میکنند.
اما خفاشها نهتنها با وجود ویروسهایی که در خود جای دادهاند زنده میمانند، بلکه به عنوان یک پستاندار کوچک از عمری طولانی نیز برخوردارند. خفاش قهوهای بزرگ که در ایالات متحد آمریکا فراوان است میتواند در طبیعت نزدیک به ۲۰ سال عمر کند. خفاشهای دیگری هستند که عمرشان نزدیک ۴۰ سال است.
اما خفاشها نهتنها با وجود ویروسهایی که در خود جای دادهاند زنده میمانند، بلکه به عنوان یک پستاندار کوچک از عمری طولانی نیز برخوردارند. خفاش قهوهای بزرگ که در ایالات متحد آمریکا فراوان است میتواند در طبیعت نزدیک به ۲۰ سال عمر کند. خفاشهای دیگری هستند که عمرشان نزدیک ۴۰ سال است.
یک خفاش کوچک در سیبری دستکم ۴۱ سال عمر داشت. این در حالی است که جانورانی همچون موش خانگی بهطور میانگین دو سال عمر میکنند.
اگرچه برای بهداشت عمومی خفاشها باید بررسی شوند، فیزیولوژی و ایمنیشناسیشان شناخته شود، و ویروسهایی که حمل میکنند پایش شود، اما این به معنای آن نیست که خفاشها مقصر همهگیری بیماری در انسان هستند. این انسان بوده که به محل زندگی خفاشها دستاندازی کرده و نه عکس آن.
اگرچه برای بهداشت عمومی خفاشها باید بررسی شوند، فیزیولوژی و ایمنیشناسیشان شناخته شود، و ویروسهایی که حمل میکنند پایش شود، اما این به معنای آن نیست که خفاشها مقصر همهگیری بیماری در انسان هستند. این انسان بوده که به محل زندگی خفاشها دستاندازی کرده و نه عکس آن.
دکتر دشک تأکید میکند که توقف فروش حیاتوحش در بازارها برای جلوگیری از همهگیریهای آینده ضروری است. اما به گفته دکتر دشک، ازآنجاکه این نوع همهگیریها ناگزیر است پایش و بررسی حیاتوحش، و بهویژه خفاشها، به همان اندازه اهمیت دارد. او این وضعیت را با تروریسم مقایسه میکند. هم حملههای تروریستی ناگزیر هستند و هم شیوع بیماری. برای آنکه پیشدستی کنیم، هوش لازم است.
منبع: روزنامه سازندگی
۰